15 Temmuz 2016 gecesi yaşanan hain darbe girişiminin üzerinden 9 yıl geçti. FETÖ’nün silahlı kalkışmasına karşı gösterilen direnişin en sıcak yaşandığı noktalardan biri olan 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nün hemen Anadolu Yakası çıkışında yer alan Hafıza 15 Temmuz Müzesi, o gecenin tüm izlerini taşıyor. 2019’da ziyarete açılan müze, bugüne kadar yaklaşık 3 milyonu aşkın kişiyi ağırladı. Mekâna giden yol boyunca her biri bir şehidi simgeleyen 253 servi ağacının gölgesinden geçiliyor. Sürekli okunan selalar eşliğinde Şehitler Makamı’nda dualar ediliyor, ardından ziyaretçiler müzeye yöneliyor. Girişte karşılaşılan tank altında ezilmiş otomobil, şehitlere ait eşyalar ve darbe gecesinden kalan görüntüler, ziyaretçiyi o geceye götürüyor.
AYAKKABISINI ÇIKARIP NOT BIRAKANLAR VAR
Müze, klasik sergi anlayışından farklı olarak hem anlatı hem mimari açısından bütünsel bir hafıza deneyimi sunuyor. Darbe gecesi yaşananlar kronolojik sırayla aktarılırken, kullanılan dil hamasetten uzak, gerçeklere dayalı ve etkileyici. Ziyaretçilerin duygusal tepkileri bunun en açık göstergesi. İçeride şiir bırakan, ağlayarak çıkan ya da ayakkabısının içine “Aziz şehitlerim, ruhunuz şad olsun” notu bırakarak yürüyenler oluyor. Darbe girişimini daha önce bir kurgu gibi düşünen birçok kişi, burada gördükleriyle gerçeği fark ediyor. Müze, hafızaları tazelemenin yanı sıra, ilk kez o geceyle bu kadar yakından temas kuranlar için bir tür yüzleşme alanı işlevi görüyor.
HER YAŞTAN ZİYARETÇİYE DOKUNAN HİKÂYELER
Müze özellikle okulların yoğun ilgi gösterdiği bir eğitim mekânı. Genç ziyaretçilerin verdiği tepkiler çarpıcı. 10 yaşındaki bir çocuğun gezinin ardından “Bundan önceki hayatımla bundan sonraki aynı olamaz” demesi, mekânın bıraktığı etkiyi gösteriyor. Şehit yakınları ve gaziler içinse ziyaret, zaman zaman ağır bir travma hatırlatmasına dönüşüyor. Bu nedenle bazıları hâlâ gelememiş. Ancak gelenlerin büyük kısmı, burayı yalnızca bir müze değil, bir anma ve yeniden bağ kurma yeri olarak tanımlıyor.
GURBETÇİLER, KÖPRÜDEN GEÇMEDEN ÖNCE UĞRUYOR
Yurt dışından gelen ziyaretçiler de müzenin önemli bir kitlesini oluşturuyor. Özellikle Bosna Hersek ve Avusturya’dan gelen turların ilgisi dikkat çekici. FETÖ’nün Avrupa’daki etkisini bilen ziyaretçiler için buradaki anlatım, duyduklarını somut bir gerçekliğe dönüştürüyor. Gurbetçilerin birçoğu, memleketlerine gitmeden önce köprüden geçerken ilk olarak Hafıza 15 Temmuz’a uğruyor. Müze, aynı zamanda akademisyenler, öğrenciler ve darbeler tarihi üzerine çalışan araştırmacılar için de önemli bir kaynak işlevi görüyor.
DARBELER, SÖMÜRGECİLİK VE KÜRESEL SİSTEMİN HAFIZASI
Müze sadece 15 Temmuz gecesine odaklanmıyor. Türkiye’deki ve dünyadaki darbeler tarihine, sömürgeciliğe ve küresel müdahalelere dair kapsamlı bir anlatı da sunuluyor. “Sömürgecilik Koridoru” adı verilen bölümde, 1492’den itibaren başlayan kolonyal döneme ve modern emperyalizme dair bilgi ve belgeler sunuluyor. Silah endüstrisi, işgal mekanizmaları ve küresel sömürü düzeniyle ilgili içerikler, ziyaretçiye bugünkü olayların kökenine dair fikir veriyor.
TÜRKİYE’DEKİ İLK HAFIZA MEKÂNI
Hafıza 15 Temmuz, yalnızca bir müze değil; Türkiye’de bu konseptte oluşturulan ilk “hafıza mekânı” olma özelliği taşıyor. Şehit yakınlarının ve gazilerin anlatıları, mekânın canlı bir anlatıya dönüşmesini sağlıyor. Özellikle “Çağrı ve Zafer” isimli kısa video, her ziyaretçide derin bir duygusal etki bırakıyor. Bu nedenle burası izlenen değil, yaşanan bir müze haline geliyor.
TOPLUMSAL BELLEĞİN DİRİ KALMASI İÇİN
Her yıl farklı etkinliklerin düzenlendiği Hafıza 15 Temmuz’da sergiler, şiir dinletileri, söyleşiler ve anma programları yapılıyor. Geçtiğimiz yıl, Dünya Şehitler Günü’nde 15 Temmuz ve Gazze şehitleri anısına balonlar gökyüzüne bırakıldı. Çocuklar için hazırlanan etkinlik kitapları, kahramanlık ruhunu pekiştirmek amacıyla dağıtılıyor. KADEM iş birliğiyle yürütülen “BİZ81İZ” dijital hafıza projesiyle de 81 ilden vatandaşların 15 Temmuz anıları kayıt altına alınarak kalıcı bir dijital arşiv oluşturuluyor.