Ayasofya, İstanbul'un fethine kadar 916 yıl kilise, 1453'ten, 1934'te alınan kararla müze oluncaya dek cami olarak kullanıldı ve 86 yıl müze olarak hizmet verdi.
Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği, Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Kurulu kararının iptali istemiyle Danıştay'da dava açtı.
Danıştay 10. Dairesi, 10 Temmuz 2020'de Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını oy birliğiyle iptal edince Ayasofya'da yeniden ibadet etmenin yolu açılmış oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, aynı gün Ayasofya'nın yeniden ibadete açılmasına ilişkin kararnameyi imzalayarak, sosyal medya hesabından "Hayırlı olsun" notunu paylaştı.
Ayasofya'nın Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Müze statüsünden çıkmasıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi'nin ücretli giriş uygulamasının kaldırıldığını, camiyi 24 Temmuz 2020'da, cuma namazıyla ibadete açmayı planladıklarını duyurdu.
Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş, camiye 3 imam ve 5 müezzin atandığını açıkladı.
Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi'nin yeniden ibadete açılmasına özel tedavül para ve hatıra para basıldı.
24 Temmuz'da ibadete açıldı: Cemaat, tarihi yarımada sokaklarını doldurdu
Açılış günü, cuma namazını Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi'nde kılmak isteyen, İstanbul'un yanı sıra başka kentlerden ve yurt dışından gelenler, sabah erken saatlerden itibaren Ayasofya Meydanı'na girmek için adeta akın etti. Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını önlemleri kapsamında camide ve alanda sosyal mesafe kuralı uygulandı.
Camiye sığmayan cemaat, tarihi yarımada sokaklarını doldurdu. Cami ve çevresinde namaz için erkeklere Ayasofya Meydanı, Sultanahmet Meydanı ve Yerebatan Caddesi, kadınlara ise Sultanahmet Türbesi yanındaki alan ile Mehmet Akif Parkı tahsis edildi.
Açılış dolayısıyla 21 bin polis görev yaptı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Kur'an-ı Kerim okudu
Diyanet İşleri Başkanlığınca camide dua programı düzenlendi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, cami içinde Fatiha Suresi'ni ve Bakara Suresi'nin ilk 5 ayetini okudu.
Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi'nin 4 minaresinden 4 müezzinle ezan okundu, 86 yıl sonra kılınan ilk namazda, Cumhurbaşkanı Erdoğan, TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin yanı sıra çok sayıda Müslüman saf tuttu. Cami, 86 yıl sonra 24 Temmuz 2020'de kılınan cuma namazıyla ibadete açılmış oldu.
Prof. Dr. Ali Erbaş, "Ayasofya: Fethin nişanesi, Fatih'in emaneti" başlıklı hutbe verdi. Erbaş, hutbesini okumak için minbere kılıçla çıktı. Hutbe sonrası cuma namazının farzını kıldıran Erbaş, Fetih Suresi'ni okudu.
Ayasofya-i Kebir Camisi, kılınan ilk cuma namazının ardından sabaha kadar açık kaldı.
Türkiye'nin dört bir yanından ve yurt dışından cami açılışına gelenler, duygusal anlar yaşadı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yeniden ibadete açılan Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi'ne Al-i İmran Suresi'nin 159 ve 160. ayetlerinin yer aldığı hat levhasını bağışladı.
86 yıl sonra ilk bayram namazı
Camide 86 yıl sonra ilk bayram namazı, 31 Temmuz 2020'de Kurban Bayramı'nın ilk günü kılındı. Diyanet İşleri Başkanı Erbaş'ın kıldırdığı namaz, caminin içini ve çevresini dolduran binlerce vatandaşın katılımıyla eda edildi.
Camideki ilk Ramazan Bayramı namazını da bu yıl 13 Mayıs'ta Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Erbaş kıldırdı.
Ayasofya'nın tarihi
Tarihi yarımadada Fatih ilçesine bağlı Sultanahmet meydanında bulunan Ayasofya, İstanbul’da yapılmış en büyük Bizans kilisesi olup, aynı yerde üç kez inşaa edilmiştir.İlk yapıldığında Megale Ekklesia (Büyük Kilise ) adını almış, V. yüzyıldan itibaren ise Hagia Sophia (Kutsal Hikmet) olarak adlandırılmıştır.I. Kilise İmparator Constantinos ’un (324–337) oğlu imparator Constantios (337–361) tarafından 360 yılında yaptırılmıştır. Bu kilise bazilikal planlı ve ahşap çatılıdır. Kilise 404 yılında İmparator Arcadios’a karşı, çıkan halk ayaklanmasında kısmen yakılmış ve harap olmuştur. II. Kilise İmparator II. Theodosios (408–450) tarafından Mimar Ruffinos ’a 415 yılında inşaa ettirilmiştir. Bu yapı da yine bazilikal planlı, ahşap çatılı, 5 nefli ve 3 kapılı anıtsal girişli bir yapıdır. II. Ayasofya da İmparator Iustinianos ( 527–565) aleyhine 532 yılında başlayan ve tarihte Nika ayaklanması olarak adlandırılan isyan sonucunda yanmış ve yıkılmıştır.Bugünkü Ayasofya İmparator Iustinianos tarafından dönemin iki önemli mimarı olan Miletos’lu (Milet) Isidoros ile Tralles’li (Aydın) Anthemios ’a yaptırılmıştır. Binanın yapımına 23 Şubat 532 tarihinde başlanmış,1000 usta ve 10.000 işçi ile 5 yılda tamamlanmış, 27 Aralık 537 yılında ibadete açılmıştır. Ayasofya’da VI. yüzyılda yapılan orjinal tavan mozaiklerinin bitkisel ve geometrik motifli olanları günümüze kadar ulaşmış, ancak tasvirli mozaikler ikonaklazma akımının bitiminden sonra yapılmıştır.
Ayasofya ne zaman cami oldu?
Ayasofya Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul’un 1453 yılında fethi ile birlikte camiye çevrilmiş, çeşitli tarihi belgelerde harap durumda olduğu belirtilen yapı İstanbul’un fethinden sonra hiçbir tahribata uğratılmadığı gibi, yapılan güçlendirme ve onarımlarla günümüze kadar en iyi şekilde korunmuştur. Ayrıca Osmanlı mimari unsurları ile yapılan ilave ve eklerle de kutsal bir mekân ve ibadethane olarak varlığını sürdürmüştür.
Yapının içine XVI. ve XVII. yüzyıllarda minber, mihrap, vaaz kürsüleri, ahşap korkuluklar ilave edilmiştir. Sultan I.Mahmut döneminde kütüphane yaptırılmıştır. Burada yer alan çiniler XVI. yüzyılın seçkin örneklerindendir.Sultan III. Murat, zamanında minareler, Ayasofya avlusu içerisinde I. Mahmut tarafından şadırvan ve Sıbyan mektebi ve Sultan Abdülmecit döneminde muvakkithane yaptırılmıştır. Ayasofya’nın güney avlusunda III. Murat türbesi, Sultan III. Mehmet türbesi, Sultan II. Selim Türbesi, Şehzadeler Türbesi inşaa edilmiştir. Bizans döneminde Vaftizhane olan yapı ise Sultan I. Mustafa ve Sultan İbrahim türbesi haline getirilmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in Ayasofya’yı camiye çevirdikten sonra kuzey tarafına bir medrese inşa ettirdiği bilinmektedir.
Ayasofya ne zaman müze oldu?
Ayasofya 24 Kasım 1934’ te Mustafa Kemal Atatürk’ün önerisi ve Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye dönüştürülerek 1 Şubat 1935’te ziyarete açılmıştır. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği izin sonrası başlayan çalışmalar 15 yıl sürdü ve 1947'de tamamlandı.1996'da Dünya Anıtları İzleme listesine alınan Ayasofya'nın kubbesi ve minareleri, Dünya Anıtları Fonu'nun da desteğiyle 1997-2002 arasında restore edildi.Müze aynı zamanda UNESO Dünya Mirası listesinde.