Türkiye, kavurucu Afrika sıcaklarının etkili olduğu yaz aylarında orman yangınlarıyla yeniden yüzleşti.
Alevler sadece ağaçları değil, biyolojik çeşitliliği, tarım alanlarını ve köy hayatını da tehdit etti.
İklim değişikliği, artan sıcaklıklar ve en çok da insan kaynaklı ihmaller yangın riskini artırırken, çözüm arayışları da hız kazandı.
Beşeri imkanlarla mücadele ilk tercih yöntemi olma özelliğini korurken akıllara uzmanların önerisiyle ve geleneksel bilgilerin yeniden keşfiyle çözüm önerisi gündeme geldi; keçiler.
Doğal temizlik ekibi: Keçiler
Keçiler, yüzyıllardır Anadolu kırsalında orman kenarlarında, dağ yamaçlarında otlatılan hayvanlardı. Ancak 20. yüzyılın ortalarından itibaren, ormanlara zarar verdikleri iddiasıyla ormana girişleri yasaklandı. Ancak 2011 yılında çıkarılan torba yasa ve 2012'de yayımlanan yönetmelikle bu yasak kontrollü şekilde kaldırıldı. Artık keçiler, yangınla mücadelede doğal bir araç olarak ormanlara döndü.
Yangınların baş düşmanı: Kuru ot ve çalılar
Orman yangınlarının yayılmasında en büyük etkenlerden biri, orman altı örtüsünde biriken kuru ot, çalı ve çırpı. Bu yanıcı materyal, küçük bir kıvılcımla büyük felaketlere dönüşebiliyor. Keçiler, tam da bu noktada devreye giriyor. Dipteki kuru otları, çalıları, hatta dikenli bitkileri tüketen keçiler, ormanın altında biriken yanıcı malzemeyi doğal yollarla temizliyor. Bu durum hem yangının çıkmasını hem de yayılmasını zorlaştırıyor.
Doğal yangın şeritleri oluşuyor
Keçiler otladıkları bölgelerde sık kullanılan patikalar oluşturuyor. Bu alanlar adeta doğal yangın şeritleri gibi işlev görüyor. Ateşin orman içinde ilerlemesini engelleyen bu boşluklar, özellikle eğimli arazilerde yangının hızını kesebiliyor. Aynı zamanda keçilerin otladığı yerlerde nem oranı daha yüksek kalıyor, bu da yangın riskini azaltıyor.
Yasak değil planlı otlatma
2012'de yayımlanan yönetmelik, keçilerin her ormana rastgele sokulmasını değil, planlı ve izinli otlatmayı esas alıyor. Orman İşletme Müdürlükleri tarafından hazırlanan otlatma planlarına göre üreticiler, belirli dönemlerde ve sınırlı alanlarda hayvanlarını otlatabiliyor. Bu uygulama sayesinde hem doğa korunuyor hem de yangınlara karşı önleyici bir mekanizma kurulmuş oluyor.
Keçilerden yangınlara karşı etkili koruma
Uzmanlara göre, keçilerin orman içindeki varlığı ekolojik dengeyi bozmadan yangınlara karşı etkili bir koruma sağlıyor. Selüloz oranı yüksek, yanıcılığı fazla bitkileri tercih eden keçiler, doğrudan yangın riski taşıyan alanlarda en ekonomik ve sürdürülebilir temizliği yapıyor.
Doğayla uyumlu mücadele
Yanan hektarlarca alan, kaybolan canlı türleri ve milyonlarca liralık zarar, yangınlarla mücadelenin ne kadar ciddi bir mesele olduğunu gösteriyor. Keçiler, bu mücadelenin görünmeyen kahramanları olarak yeniden keşfediliyor. Türkiye'nin farklı bölgelerinde yeniden yaygınlaştırılan planlı keçi otlatma uygulamaları, doğayla uyum içinde yangınlara karşı alınabilecek en doğal ve etkili önlemlerden biri olarak öne çıkıyor.
"Koyun ve keçiler adeta çim biçme makinesi"
Konuya ilişkin 2023 yılında açıklamada bulunan Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Genel Başkanı Nihat Çelik, koyun ve keçilerin adeta çim biçme makinesi gibi olduğunu belirterek, "Orman içlerinde otlar kurumadan koyun ve keçilerin otlatılması orman yangınlarının yayılmasına engel olur." ifadesini kullanmıştı.
"Orman içlerinde otlar kurumadan koyun ve keçilerin otlatılması orman yangınlarının yayılmasına engel olur. Ayrıca koyun, keçi çobanları ile çoban köpeklerinin varlığı kundakçılar için caydırıcılık teşkil eder ve erken teşhis sağlar."