Asım Ekren / Cumhuriyet Savcısı
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından Twitter’a verilen reklam yasağının kanuni dayanağı, bundan sonraki olası aşamalar, vergi mükelleflerini bağlayıcı unsurlar, Twitter’ın bu nedenle kapatılmasının mümkün olup olmayacağı, Twitter, Facebook, YouTube gibi sosyal ağ sağlayıcılarının yasal yükümlülükleri, temsilci belirleme yükümlülüğü, bunun amacı, aksi haldeki yaptırımlarıyla ilgili hukuki bilgilendirme yapılması amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Meselenin daha iyi anlaşılmasına katkı olarak mümkün olduğunca hukuki terimler ve kanun maddeleri kullanılmamıştır. Ülkemizde internet, sosyal medyaya ilişkin bu konu 5651 Sayılı Kanun’da düzenlenmiştir.
KRONİK SORUNLAR
Yasal değişikliklerden önceki uygulama ve bir kısım sorunlar, adli soruşturma ve kovuşturmaların işleyişini ciddi bir şekilde ve olumsuz olarak etkiliyordu. Bunun sonucu veya bu kapsamda ilgili kişi veya kurumların hakları da önemli ölçüde etkilenebiliyordu. Yapılan şikayetler nedeniyle bir kısım bilgilerin alınması gerekiyor. Örneğin internet, sosyal medya aracılığıyla herhangi bir suçun işlenmesi, kişilik haklarının ihlal edilmesi gibi akla gelebilecek birçok konuda özellikle faillerin kimlik bilgilerine ihtiyaç olabilmektedir. Bunun temin edilmesinin en sağlıklı yolu da ancak ilgili sosyal ağ sağlayıcı ile irtibat kurmak ve onun da bilgileri vermesiyle mümkün olabilir. İlgili sosyal ağ Türkiye’de ise tıpkı diğer kurumlardan bilgi alınması gibi zorlukla karşılaşılmadan bilgilerin alınması ve ilgililer hakkında yasal işlem yapılması mümkün ve kolay olabilmektedir. Bu konuda ihmal veya kötüye kullanma, gerçeğe aykırı bilgi verme hallerinde genel olarak yasal işlem yapmak pekâlâ mümkündür. Buna karşılık sosyal ağ sağlayıcı yurt dışında ise ciddi zorluklar var demektir.
Nitekim yukarıda belirtilen sosyal ağ sağlayıcılarının merkezleri yurt dışındadır. Başsavcılıkların veya mahkemelerin, gerekli tespit veya şikayet ile savunmalar için uluslar arası kabul görmüş yöntemle, yurt dışı talimat (istinabe) yoluna gitmekten başka çareleri yoktu. Bu yol, hem yıl ile ifade edilebilecek kadar uzun zaman alıyor hem de her ülkenin mevzuat farklılığı nedeniyle hukuki sorunlar çıkabiliyor. Örneğin, kimi ülkelerde hakaret suç sayılmıyor. Yazılan talimat talepleri, kendi ülkelerinde suç olmadığı zaman işlemsiz olarak iade ediliyor. Bu gibi nedenlerle sağlıklı bir sonuç almak da çok zor oluyor. Hukuki işlemler, sürüncemede ve sonuçsuz kalabiliyor. İşte bunun gibi uygulamadaki ciddi nedenleri ortadan kaldırmak üzere yurt dışında bulunan sosyal ağ sağlayıcılar yönünden Türkiye’de açılacak bir temsilcilik aracılığıyla ve bu amaçlarla irtibata geçmede ve soruşturma ile kovuşturmayı sonuçlandırmada esaslı olan bilgilere ulaşmak çok daha kısa ve etkili bir yöntemle mümkün olabilecektir. Böylece daha kısa sürede ve etkin olarak sonuca ulaşmaya gidilebileceği gibi zaman ve emek açısından daha verimli bir yol izlenebilecektir. Bunun sonucunda haklarını kanuni yollarla aramak isteyen kişilerin en doğal hakları olan adalete daha hızlı ve etkin olarak ulaşma noktasında önemli bir aşama kat edilmiş olacaktır. İnternet, sosyal medya üzerinden suç işleyen, hukuka aykırı eylemde bulunan kişilerin de tespit edilebileceklerini bilmeleri, önleyicilik-suçun önlenmesi bakımından etkili olabilecektir.
EN AZ BİR TEMSİLCİ BULUNDURACAKLAR
Yapılan yasal düzenlemeler sonucu aşağıdaki yükümlülükler getirilmiştir: Türkiye’de en az bir temsilci belirleme yükümlülüğü ve eğer temsilcisi gerçek kişi ise bunun Türkiye›de mukim ve Türk vatandaşı olması zorunluluğu getirilmiştir. BTK’ya sundukları raporların başlık etiketleri, öne çıkarılan veya erişimi azaltılan içeriklere ilişkin algoritmalarına, reklam politikalarına ve şeffaflık politikalarına ilişkin bilgileri de içerecektir. Hesap verebilirlik ilkesine uygun şekilde hareket etmekle ve kullanıcılarına eşit ve tarafsız davranmakla yükümlüdür. Kanun kapsamındaki suçlara ilişkin içerikler ile başlık etiketlerinin yayınlanmamasına ilişkin kendi sistem, mekanizma ve algoritmasında BTK ile iş birliği hâlinde gerekli tedbirleri alacak ve bu tedbirlere raporunda yer verecektir. Kullanıcılara öneriler sunarken hangi parametreleri kullandığını internet sitesinde açık, anlaşılır ve kolaylıkla ulaşılabilir şekilde yer vermekle yükümlüdür. Kullanıcılara önerdiği içeriklere ilişkin tercihleri güncelleme ve kişisel verilerinin kullanılmasını sınırlandırma seçeneği sunma konusunda gerekli tedbirleri alacak ve bu tedbirlere raporunda yer verecektir. Reklamlara ilişkin içerik, reklam veren, reklam süresi, hedef kitlesi, ulaşılan kişi veya grup sayısı gibi bilgilerin yer aldığı bir reklam kütüphanesi oluşturarak bunu internet sitesi üzerinden yayınlayacak ve bu hususa raporunda yer verecektir.
İlgili makamlarca gönderilecek tebligat, bildirim veya taleplerin gereğinin yerine getirilmesini, kişilik hakları ihlal edilen ya da kendileriyle ilgili herhangi bir şekilde müracaat etmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler tarafından bu Kanun kapsamında yapılacak başvuruların cevaplandırılmasını, kanun kapsamındaki diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamak için temsilci belirleme yükümlülüğü getirilmiştir. Türkiye’de açılacak bir temsilcilik aracılığıyla ve bu amaçlarla irtibata geçmede ve soruşturmayı sonuçlandırmada esaslı olan bilgilere ulaşmak mümkün olabilecek, böylece daha kısa sürede ve etkin olarak sonuca ulaşmaya gidilebileceği gibi zaman ve emek açısından daha verimli bir yol izlenebilecektir.
Belirlenen temsilci veya temsilciler, sosyal ağ sağlayıcı adına şu görevleri yerine getirecektir veya temin edecektir: İlgililerince kendisine yapılan tebligat, bildirim veya taleplerin gereğini yerine getirmek, kişilerin kendileriyle ilgili başvurularını, yasanın ön gördüğü şekilde ve sürede cevaplamak, raporlama yükümlülüğünü yerine getirmek, sosyal ağ sağlayıcının içerik veya yer sağlayıcı olmasından doğan sorumluluk ve yükümlülüklerini yerine getirmek, kanunun verdiği diğer yükümlülükleri yerine getirmek. Bu çerçevede, Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcıya, en az bir temsilci belirleme ve bildirim yükümlülüğü getirilmiştir.
TEMSİLCİ BELİRLENMEZSE NE OLACAK?
Aşamalı olarak aşağıdaki yaptırımların verilmesi mümkün olabilecektir:
İdari para cezası verilir. Yükümlülük erine getirilmezse idari para cezası artırılır.
Yeni reklam yasağı cezasının verilmesi: İkinci kez verilen (otuz milyon TL’lik) idari para cezasının tebliğinden itibaren otuz gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde Kurum Başkanı tarafından Türkiye’de mukim vergi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerin ilgili sosyal ağ sağlayıcısına yeni reklam vermesi yasaklanır. Yasaklamadan önce verilen reklamlar geçerliliğini korur. Reklam yasağının verildiği tarihten, bu kapsamda yeni sözleşme kurulamaz ve buna ilişkin para transferi yapılamaz. Başkan tarafından verilen reklam yasağı kararı yayımlanmak üzere Resmi Gazete’ye gönderilir.
İnternet trafiği bant genişliğinin yüzde 50 oranında daraltılması: Reklam yasağı kararının verildiği tarihten itibaren üç ay içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde Kurum Başkanı, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde elli oranında daraltılması için sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Bant daralmasında sosyal medya ağı kapatılmıyor. Kullanıcıların erişimine açıktır ama genel olarak banttaki daraltma oranında sitem yavaşlıyor. Örneğin yüzde elli daraltma halinde sistemin hızı, bilgi alış verişi yarı oranında azalmış demektir. Daraltma oranı arttıkça yavaşlama da artacaktır. Bu durumun kullanıcıların rağbetini, ilgisini etkilediği açıktır. Bu aşamanın gerçekleşmesi için başvuru zorunluluğu yani, mecburiyeti getirilmemiştir.
İnternet trafiği bant genişliğinin yüzde 50 oranından yüzde 90 oranına kadar daraltılması: Yukarıdaki aşamada, hakime yapılan başvurunun kabulüne ilişkin kararın uygulanmasından itibaren otuz gün içinde söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde Kurum Başkanı, internet trafiği bant genişliğinin yüzde doksan oranına kadar daraltılması hâkimliğe başvurabilir.
FAİLLERİN BİLGİLERİNE ULAŞILACAK
TCK’da yer alan; (maddede ismen sayılan katalog) suçlarına konu internet içeriklerini oluşturan veya yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgiler soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafından talep edilmesi üzerine ilgili sosyal ağ sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafından adli mercilere verilecektir. Çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli tedbirleri alacaktır. Kullanıcılarının haklarının korunmasına yönelik olarak Kurum tarafından yapılacak kullanıcı haklarına dair düzenlemelere uymakla yükümlüdür. Başlık etiketleri ve öne çıkarılan içeriklerin uyarı yöntemiyle kaldırılması için Kurumla iş birliği içinde etkin başvuru mekanizması kurmakla yükümlüdür. Başlık etiketleri veya öne çıkarılan içerikler aracılığıyla ortam sağladığı başkasına ait yayın yoluyla işlenen suçtan, yayını sunuş biçiminden kullanıcının söz konusu yayıma ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise sorumludur. Kişilerin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokan içerikleri öğrenmesi ve gecikmesinde sakınca bulunması hâlinde, bu içeriği ve içeriği oluşturana ilişkin bilgileri yetkili kolluk birimleriyle paylaşacaktır.
KULLANICI VERİLERİ TÜRKİYE’DE KALACAK
BTK, sosyal ağ sağlayıcının bu kanuna uyumuna ilişkin olarak sosyal ağ sağlayıcıdan kurumsal yapı, bilişim sistemleri, algoritmalar, veri işleme mekanizmaları ve ticari tutumlar dâhil her türlü açıklamayı talep edebilecektir. Kurum tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri en geç üç ay içinde vermekle yükümlü olacaktır. Kamu güvenliğini ve kamu sağlığını etkileyen olağanüstü durumlara ilişkin kriz planı oluşturmakla ve Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı, kişilik haklarının ihlalinde ve özel hayatın gizliliğini ihlal kapsamındaki içeriklere yönelik olarak kişiler tarafından yapılacak başvurulara, başvurudan itibaren en geç kırk sekiz saat içinde olumlu ya da olumsuz cevap vermekle yükümlüdür. Olumsuz cevaplar gerekçeli olarak verilir. İhlal iddiası başvurularına ilişkin istatistiksel ve kategorik bilgileri içeren Türkçe hazırlanmış raporları altı aylık dönemlerle Kuruma bildirir. Başvurulara ilişkin rapor, kişisel verilerden arındırılmak suretiyle kendi internet sitesinde de yayınlanır. Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırma yönünde gerekli tedbirleri alır.