Doç. Dr. Abdullah Baycar / Siirt Üniversitesi
Yol denince çoğumuzun aklına genellikle rahatsız edici araç gürültüleri ve korna sesleri gelir. Hele bir de yolda tadilat ya da tamirat varsa bu gürültü katlanarak artar. İşte tam da böyle bir ortamda, insanı şaşırtan bir tezat içinde, araçların yola temasıyla melodi üretecek bir keşif doğdu. Japonya’da mühendis Shizuo Shinoda, buldozerinin kepçesiyle bir otoyolun asfaltına kazara zarar verip birkaç oluk açtı. Aracının bu olukların üzerinden geçerken çıkardığı sesin, olukların derinliği ve aralığına bağlı olarak değiştiğini fark etti. Bu tesadüfi buluş, Hokkaido’daki Ulusal Endüstriyel Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilerek dünyanın ilk melodili yollarının tasarlanmasına ilham verdi.
MELODİLİ YOL NEDİR?
Melodili yol; yola kazılan oluklar ve üzerinden geçen araçların ürettiği titreşimlerden oluşan bir sistemle müzik sunan yol bölümü olarak özetlenebilir. Yolcu bölmesindeki titreşimler, aracı gerçek bir ses tahtasına dönüştürülmesiyle ortaya çıkan melodi esasına göre çalışan bu tür yollarda sesin duyulması için pencerenin kapalı olması tavsiye ediliyor.
Çoğunlukla turizm ve tanıtım amaçlı inşa edilen melodili yollar Japonya’dan dünyaya hızlı bir şekilde yaygınlık gösterdi. Japonya’nın yanı sıra ülkemizde de var olan müzikli yolların Macaristan, Güney Kore, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, İran, Tayvan, Endonezya, Birleşik Arap Emirlikleri, Arjantin, Belarus ve Rusya gibi birçok yerde bulunduğu bilinmekte.
Ülkemizde melodili yol uygulamasının ilk örneğinin, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından Ankara’nın Nallıhan ilçesinde hayata geçirildiği bilinmekte. Nallıhan-Beypazarı Devlet Yolu’nun 21’inci kilometresinde, Eymir Köyü mevkiinde yapılan bu uygulama sayesinde sürücüler, seyir hâlindeyken Mozart’ın Türk Marşı eserini dinleme imkânı buluyor.
KAZA RİSKİNİ AZALTIYOR
Melodili yollar, her ne kadar ses sanatlarının estetik yaklaşımıyla tasarlanmış olsa da aynı zamanda dikkatsiz sürücüleri uyarmak için titreşimli yollarla benzer bir işlevle kullanılmakta ve uygulamayla sürücülere hızlarını ayarlamaları konusunda farkındalık kazandırmakta. Nitekim melodilerin doğru şekilde duyulabilmesi ancak belirlenen hız limitlerine uyulduğunda mümkün olabilmekte. Böylece melodili yollar, işitsel bir uyarım sağlayarak sürücülerin tetikte kalmasına ve yol güvenliğine katkıda bulunmasıyla ön plana çıkmakta. Hatta Endonezya’da, bu etkiyi artırmak amacıyla tasarlanan bir melodili yol, bilindik “Doğum Günün Kutlu Olsun” şarkısını çalarak, ölümlü trafik kazalarına karşı yaşamı ve doğum sevincini hatırlatan bir mesajla kazaların azaltılmasında dikkat çekici bir örnek geliştirilmiş. Melodili yolun, düz ve pürüzsüz bir yüzey ile hasarsız bir kaplama gerektirmesiyle, yol bakım ve onarımına dikkat çekmesi açısından da fayda sağladığı söylenebilir.
Melodili yollar, bazı ülkelerde ise ulusal mesaj ve propaganda aracı olarak kullanılmakta. Örneğin ABD’de, ünlü 66. Karayolu’nun iki şeritli bir bölümünde America the Beautiful (Güzel Amerika) şarkısı çalınmakta. Çin’de ise birçok müzikli yol, ülkenin ulusal marşını ya da Komünist Parti Olmadan Yeni Çin Olmazdı ve Anavatana Övgü gibi eserleri sürücülere dinletmekte.
ŞANLIURFA VE KIRŞEHİR İÇİN DÜŞÜNÜLMELİ
Ülkemizde Ankara-Eskişehir Yolu’nda başlaması planlanan projelerle melodili yolların sayısının artırılacağı söylense de karayolu hacmi bakımından bize benzer ölçekte olan Japonya’da bu sayının 30’a ulaşmış olması, bizde yalnızca birkaç örneğin var olması bu konudaki eksikliğimizi gidermek için daha fazla önem vermemiz gerektiğini gözler önüne seriyor. Oysa müzikle özdeşleşmiş şehirlerimizde bu tür uygulamaların hayata geçirilmesi, turizm açısından önemli bir motivasyon kaynağı olabilir.
Melodili yolların kurulduğu yerlerin turist ziyaret tavsiye listelerinde yer alması şehrin destinasyon yoğunluğuna katkı sunması bakımından da fayda sağlar mahiyette. Japonya’da en uzun müzikli yola sahip Gunma Prefecture’in turizm tanıtım kampanyalarında “en çok en uzun müzikli yollar” şeklinde yer alması sonucu turizm turlarının bölgeye rağbeti bu kanıyı destekler durumda.
Özellikle müzikle ön plana çıkan şehirler için bu uygulamanın, destinasyon uyumu bakımından özgün bir katkı sağlaması kaçınılmaz. Nitekim UNESCO Müzik Şehirleri listesinde yer alan Şanlıurfa, melodili yol uygulamaları için son derece anlamlı bir lokasyon. Aynı listede bulunan Kırşehir de benzer potansiyele sahip bir diğer şehrimiz. Bu illerin girişlerinde kurulacak melodili yolların, şehir imajını güçlendirmesi ve turizm kimliğini derinleştirmesi kaçınılmaz görünüyor.