Geçen hafta eski komünistler ve onların ikinci el zamanları üzerine yazarken, Marksizm’den Müslümanca bir dünya görüşüne geçiş yapmış isimleri de yazmalıyız derken böyle bir yazı çıktı ortaya. İsmet Özel ilklerden birisidir. Sonradan gelen birçok kişiye de ilham kaynağı olur. 12 Mart darbesi sonrasında “komünist şair” iken, “Müslüman şair” olan İsmet Özel, Amentü şiirini 1974 yılında yazar. Her birisinin hikâyesi öznel ve farklıdır. Ancak yine de İslâmî kesimlerle solcuların buluşması 12 Eylül darbesinden
Geçen hafta eski komünistler ve onların ikinci el zamanları üzerine yazarken, Marksizm’den Müslümanca bir dünya görüşüne geçiş yapmış isimleri de yazmalıyız derken böyle bir yazı çıktı ortaya.
İsmet Özel ilklerden birisidir. Sonradan gelen birçok kişiye de ilham kaynağı olur. 12 Mart darbesi sonrasında “komünist şair” iken, “Müslüman şair” olan İsmet Özel, Amentü şiirini 1974 yılında yazar.
Her birisinin hikâyesi öznel ve farklıdır. Ancak yine de İslâmî kesimlerle solcuların buluşması 12 Eylül darbesinden sonra gerçekleşir. 12 Eylül darbesinin dağıttığı kimi solcu çevreler için İslâm yeni bir arayışın mekânı olur ve İslâmî entelektüel çevrelerle buluşurlar.
***
O yıllarda solcuların, ülkücülerin bizim mahalleye gelmeleri büyük bir coşkuyla karşılanıyordu. Onlar İslâmî harekete de farklı bir ivme, eylem dinamiği kazandırmışlar, mahalleye heyecan ve farklı bir bakış getirmişlerdi. Bitmeyen sohbetleri, tartışmaları her birimizin bugün de hasretle hatırladığımızı söylemek isterim. Ayrıca o dönem bir avuçtuk. Hele de biz başörtülü kadınlar! Solcularla, liberallerle, Kürt milliyetçileriyle, feministlerle… hâsılıkelâm farklı kesimlerle diyaloğumuz o günlere dayanır.
Hepimizi buluşturan panel ve toplantılar o dönem çok modaydı. Eski solcuların bu vesileyle iki dünyanın birbirini daha iyi anlamasında hâl tercümanı olduğunu söyleyebilirim.
***
Murat Belge o yıllarda “Benim gibi 1940’larda doğanlar için solcu olmaktan başka seçenek yoktu. Belki sizin gibi 1960’larda doğsaydım İslâm’ı seçerdim” diyordu. Bu cümleyi sarf ederken ne kadar samimiydi bilemem ama taraflarımızı seçerken zamanın ruhunun etkisi büyük!
Soldan geçen tiyatro sanatçısı Ulvi Alacakaptan “1960’lı yıllarda doğan bir genç eğer ot değilse ya ülkücü ya Marksist ya da Müslüman olurdu” tespitini yaparken ortak bir kanaati dile getiriyordu.
Eski solcuların değişimleri klasik hidâyet hikâyelerinden biraz farklıydı. Geçmişte bir siyasi duruşları vardı. İtirazları vardı, emperyalizme, kapitalizme sosyal-siyasal itirazları vardı. Klasik mütedeyyin dindarlardan bu noktada ayrıldılar. Sistem eleştirisi yaptılar. Bunun da ötesinde İslâmî yaşam tarzına tedbir ver tedeyyün ile cesaretle sahip çıktılar. Terk ettikleri mahalleyi de çok iyi bildikleri için argümanları daha kapsayıcı oldu, kompleksleri olmadı. Bunların içinde değişenler, yenilenler, kaybolanlar olsa da İslâmî harekete farklı bir tarz ve bakış açısı getirdikleri vakıadır.
Bizim yetiştiğimiz atmosfer ve tanıklıklarımızı yazmanın önemli olduğuna inanıyorum. Çünkü bir ideolojiye keskin adanmış hayatların olduğu dönemi de sonrasını da aynı anda gören son nesil biziz sanırım. Süregelen konulara dair takibimiz var. Bu nedenle bizim hikâyemiz kuşakların birbirine aşina olduğu bir dönemi anlatıyor. Sonrasında ise herkes kendi yankı odasında mutlu mesut yaşadı.
***
“Ben İsmet Özel, şair, kırk yaşında.
Her şey ben yaşarken oldu, bunu bilsin insanlar”
Kimi 40, kimi 20 yaşında “Artık ben Müslümanım” sözünü sarf etmeye başladı. 1980 sonrası 1990’lı yılların gençliği için Müslüman olmanın içeriği geleneksel muhafazakârlardan keskin hatlarla ayrışırdı. Hele de dönemin gençleri için İsmet Özel’in “Waldo Sen Neden Burada Değilsin” kitabı okunmadan mahallede hayat başlamazdı. Şiirleri ezberlenir, “Amentü” ya da “Celladıma Gülümserken”i bilmeyen de pek de muteber sayılmazdı. Bu gruplarda Necip Fazıl’ın etkisi çok fazla olmadı. Mekke’ye Giden Yol, Derviş ve Ölüm okunulan en maneviyatlı kitaplardı. Pınar Yayınları ve İz, İnsan ve İşaret yayınlarının yeni çıkardığı çeviri kitaplar, Seyyid Hüseyin Nasr, Malik bin Nebi, Franz Fanon gibi entelektüeller okuma ve tartışma listelerinde baş sıralarda yer aldı. Bizim hikâyemizin bir parçası olan bu süreci İsmail Kara biraz da eleştirel bir şekilde okur.
“Mektepli aydınların medreseli âlimlere tercih edildiği”
bir dönem olarak görür. Bu dönemde gelişen İslâm anlayışına dair İsmail Kara’nın soruları ayrıca kıymetlidir.
***
İsmet Özel; “Şair, komünist, Müslüman… Benim masalımın anahtar kelimeleridir” diyor. “Ben kendimi şair sanarak değil, şair olamama gereğine inanarak yola koyuldum, çabam şair oluşumu insan oluşuma yakın kılabilmekti.” Üniversite yıllarında TİP’e katılır, müseccel komünist olur. Marksizm’i benimser, Marksizm-Leninizm yalınkatlığından hazzetmez. 12 Mart 1971 sonrası masalın içinde Müslüman kelimesinin geçmesine neden olacak bir inziva yaşar.
İsmail Kara’nın “İslâmcılık düşüncesinin aşılamayan son halkası” olarak gördüğü İsmet Özel’in İslâm ile tanışma serüveni “Yaşamak savaşmaya, savaşmak yaşamaya değer mi?” sorusuyla başlar. Bu sorunun peşinde önce komünist bir şair sonra Müslüman bir şair olur.
“Müslümanlık benim için bir dünya cenneti tasarısından sıyrılıp farklı bir dünya cenneti tasarısına kaçış değildir. Sosyalist olarak ulaşamadığım hedeflere Müslüman olarak ulaşacağım kapanına sıkışmayacaktım. Bunun yanı sıra sosyalist olarak sahip olduğum ‘şartların eleştirisi’ gücünü de feda etme yanlısı değildim. Yapacağım şey hem insan olarak kendimin anlaşılırlığını, hem de insan ilişkileri içine her birimizin konumunun anlaşılırlığını kapsayan, anlaşılırlık alanını genişletmek…”
İçiyle dışı arasında barışık bir ilişki kurabilmiş ve arayışını sürdüren, soru sormaktan ve cevabını aramaktan kaçınmayan her solcunun imandan nasibini alacağına inanan İsmet Özel hakikat ve adalet arayışıyla solcu olan arkadaşlarına “Waldo Sen Neden Burada Değilsin?” diye sorar.
#Komünizm
#Marksizm
#solculuk
