Dünyanın en büyük kumarhanesi Google olabilir mi?

Sabahları evden çıkmadan Google Trendlere göz atıyorum artık. Geçenlerde yapay zekâ üzerine aldığımız eğitimden sonra bu listeye başka bir gözle bakmaya başladım. Çünkü milyonlarca insanın ne aradığı, neyi merak ettiği ve Türkiye’nin zihnini nelerin meşgul ettiği orada görünüyor. Gazetecilikte de kalemden önce merak çalışır. Günümüzde merakın ve yanıtların birleştiği yer ise arama motorları oldu.

Önceki sabah, trendler sekmesini açtığımda en fazla aranan kelimeler listesinin başında bildik bir tablo vardı: İspanya maçında attığı golle adını duyuran genç yetenek Deniz Gül kimdi? Ardından milli maça dair sorgular, popüler dizilerin yeni bölümleri, fragman arayışları… Türkiye, Google’da yine olağan gündemini tarıyordu. Ta ki listenin ortasındaki “Slot Makinesi” kelimesine gözüm takılana kadar.

Ülkemizden, Google’ın son 24 saatlik sorgulama listesine, -diziler, maçlar ve futbolcuların arasına- bir kumar terimi girmişti. Detaylarına bakmak için üzerine tıklayınca, Google’ın önüme getirdiği grafiklerin içine düştüm. Aramalara dair saatlik kırılımlar, il bazlı dağılımlar ve ilgili sorgulara kadar veriyordu Google.

“Slot Makinesi” aramalarının yoğunluğu, son bir ayda aynı saatlerde zirve yapmıştı. Bu yazı da işte o kelimeye takılmamla başlayan birkaç saatlik sorgulamanın sonucunda çıktı.

***

Binlerce kişi aynı anda, slot makinasının nasıl bir şey olduğunu merak etmiş olamaz değil mi? Amerikan filmlerinde mutlaka rastlamışsınızdır, “slot makinası” kumarhane salonlarındaki renkli, ışıklı cihazın adıdır. Hareket halindeki ekranında hızla akan nesneler, aynı çizgide üçlenirse kazandırır.

Bu kumar aletinin mantığı aslında çok tanıdık. Bugün milyonlarca kişinin cep telefonlarıyla oynadığı “Candy Crush” gibi şeker patlatma oyunlarının çalışma prensibiyle aynı. Renkler, ödül sesleri, arka arkaya gelen küçük kazanımlar… Slot makinesi ise kazandırmak için değil, kaybettirmek için tasarlanmıştır. Modern çağda kumarhane köşelerinde duran metal bir kutu olmaktan çıktı ve “ceplere” taşındı. Kol çekmek yerine parmaklar ekrana dokunuyor, algoritma çalışıyor ve kayıp başlıyor.

***

Google Trendlerin son 7 günlük grafiklerine bakılırsa Türkiye’de “bağımlısı” çok fazla. Slot makinesi sorgulamasının bir haftalık tablosu şöyle: Her gece, aynı saatlerde, düzenli bir şekilde yükselen bir arama dalgası var. Sorgulamalar 02.00’den sonra başlıyor, 03.00-04.00 arasında zirveye çıkıyor, gün ağarınca da neredeyse sıfırlanıyor.

Tam burada teknik bir bilgi vereceğim: Google Trendler, bir kelimeyi listeye almak için o kelimenin bir saat diliminde olağanüstü sıçrama yapmasını ister. Google Trendler terminolojisinde buna ‘breakout searches’ (ani sıçrama aramaları) deniliyor. Bir kelime ya da kavramın trendlere girmesi, binlerce kişinin aynı saatlerde arama yapması demektir. Bir kelime kendi arama geçmişinin 10-15 katına çıkarsa Trend listesine oturur. Bu yüzden de slot makinesinin Türkiye’de trend listesine girmesi binlerce kişinin dijital izlerini gösteriyor.

Arama ve haliyle de “tıklama” yoğunluğun saatlerine dikkat ettiniz mi? Gece yarısından sonra ve sabahtan önce… Uykusuzluk, yalnızlık, stres ve risk duygusunun arttığı saatler. Dijital kumar bağımlılığının da en görünür olduğu zamanlarmış meğer.

***

Google verilerinin anlattığı hikâye bunlarla sınırlı değildi. Türkiye haritası açıldığında bir başka ayrıntı çarptı gözüme. “Slot Makinesi” aramalarında ilk beş şehir şöyleydi: Kilis, Gaziantep, Manisa, Iğdır ve Karabük. Bu beş şehrin grafiklere yansıması, sosyal ve ekonomik nedenler üzerinden yorumlanabilir.

Ben şimdilik veriyi aktarmış olayım. Yetkililer, ilgililer dert edinirlerse Google Trendleri herkese açık.

“Slot Makinesi” aramalarına dair grafiklerin “İlgili Sorgular” kısmına geldiğimde ise tablo bambaşka bir şeye dönüştü. Slot kelimesinin altında Tayca karakterlerle yazılmış yüzlerce arama vardı: Örneğin, “สล็อต pglucky88 pro”, “pgboom99 store” ve “สล็อต vip” gibi… Nedir ne değildir diye korka korka da olsa baktım ve hepsi, Uzak Doğu merkezli yasa dışı slot sitelerine götürdü beni. Grafiğe göre Türkiye’de slot aramaları yükselirken, aynı anda Tayland merkezli sitelere yönelim de artıyordu. Bu, şunu gösteriyor: Türkiye, uluslararası kumar spam ağlarının hedeflediği ülkelerden biri.

***

Google verilerini incelerken aklıma birkaç ay önce bir psikolog arkadaşımın anlattıkları geldi. Sosyal medya ve genelde ekran bağımlılığı üzerine konuşurken o bana, “Şu anda birinci sırada sanal kumar var” dedi. Laf lafı açtı ve omuzlarındaki yükü sohbetimize boşalttı: “Sürekli aynı hikayeleri dinlemekten yoruldum. Hali vakti yerinden insanların hayatları bir anda tepe taklak oluyor.”

Sonra sessizce ekledi: “Eğer biri, durup dururken evini satıyorsa, arabasını elden çıkarıyorsa artık şüpheyle yaklaşıyorum. İnsanın oturduğu evi satması çok büyük borcu olduğu anlamına gelir. Daha önce borç istemeyen bir arkadaşın, tanıdığın senden, dramatik nedenlerle ufak tefek de olsa para istiyorsa mesela bu ihtiyaçtan şüphelen. Mutlu bir evlilik bir anda bitiyorsa… Büyük ihtimalle arkasında sanal kumar var.”

Bir an sustu, sonra daha ağır bir şey söyledi: “En acısı da intiharlar. İşinde gücünde, tahsilli, inançlı ve ailelerine kadar saygın insanlar canlarına kıyıyorlar. Sebepsiz gibi görünen bu vakaların arkasında büyük borç batakları var. Daha kötüsü, borç aileye kalmasın diye eşini ve çocuklarını da berberinde götürenler de var.”

***

O an donup kalmıştım. Dinlediklerim, önceki sabah Google’ın grafikleriyle birleşti. Türkiye’de görünmeyen bir yangının büyüdüğünü avazımızın çıktığı kadar bağırmalıyız. Aslında Yeşilay’ın Türkiye Kumar Raporu acı tabloyu ortaya koyuyor. Türkiye’de 15 yaş ve üzeri nüfusun yüzde 10’u hayatında en az bir kez kumar oynamış. Kumar oynama yaşı 15’e kadar düşmüş durumda. 2021-2024 arasında YEDAM’a kumar bağımlılığının tedavi edilmesi için 15.624 kişi başvurmuş. Tedavi olmak isteyenlerin yüzde 97,4’ü erkek. Dijital erişim, bu bağımlılığı görünmez ama çok daha hızlı yayılır hâle getiriyor.

***

Şimdi tam burada Google’ın, uzun süredir kimsenin bakmadığı o karanlık odaya, bir sabah anlık bir ışık tuttuğunu düşünmemiz gerekiyor. Lakin öyle değil. Slot makinası aramalarının hepsi Tayland merkezli, yasa dışı, spam ağlarıyla çalışan kumar sitelerine çıkıyor. İnsanları, sabaha karşı telefon başından Tayland’a kim yönlendiriyor? Hemen cevap vereyim: Google’ın algoritması. Görünürde arama motoru reklamı dahi yok. Sadece algoritmanın maharetiyle ya da açıklarıyla “trafik yönlendirmesi” yapıyor Google. Yani Google, Türkiye’deki kumar bağımlılarının eldeki avuçtaki son paralarını Uzak Doğu’nun kaçak kumarhanelerine aktarıyor.

O halde dünyanın büyük kumarhanesi Google olabilir mi? Bu meseleyi irdelemeye devam edeceğim, çünkü Google her şeyi biliyor ve öyle görünüyor ki algoritmik denetim yükümlülüğünü yerine getirmiyor.