İster TUİK’in enflasyon sepetindeki ağırlığa bakalım isterseniz çevrenizde konuştuğunuz arkadaşlarınızla teyit edin üç ana kalem tüketici bütçesini ve dolayısıyla beklentisini şekillendirmektedir. Bunlar; Kira, Gıda ve Eğitim’dir. Neredeyse her hanede bu üç kalemden ikisi mutlaka bulunmaktadır. Ayrıca harcama bütçesinin en az 2/3’nü bu kalemler oluşturmaktadır. İşte bu nedenle bu kalemlerdeki enflasyon tüketicinin göğüslediği ve beklentisini şekillendiren enflasyon oranıdır. Bu üç kalemi irdeleyecek
İster TUİK’in enflasyon sepetindeki ağırlığa bakalım isterseniz çevrenizde konuştuğunuz arkadaşlarınızla teyit edin üç ana kalem tüketici bütçesini ve dolayısıyla beklentisini şekillendirmektedir.
Bunlar; Kira, Gıda ve Eğitim’dir.
Neredeyse her hanede bu üç kalemden ikisi mutlaka bulunmaktadır. Ayrıca harcama bütçesinin
en az 2/3’nü
bu kalemler oluşturmaktadır.
İşte bu nedenle bu kalemlerdeki enflasyon tüketicinin göğüslediği ve beklentisini şekillendiren enflasyon oranıdır.
Bu üç kalemi irdeleyecek olursak:
1. Kira
o TÜFE ortalaması %35 civarında iken kira enflasyonu %78–92 bandında seyrediyor.
o Barınma hane bütçesinde en büyük kalem olduğundan, beklentileri yukarı çekiyor.
2. Eğitim
o TÜİK verilerine göre Temmuz 2025’te eğitim enflasyonu %75,5.
o Ayrıca özel okulların ücret artış tavanı (ÜFE+TÜFE)/2 + %5 formülü dahi bu yüksek artışı frenlemeye yetmiyor.
o Haneler doğrudan bu harcama kalemini hissettiği için beklenti üzerinde güçlü etki yapıyor.
o Çocuk doğurganlığını da negatif yönde etkiliyor.
3. Gıda
o TCMB raporuna göre son dönemde gıda fiyatlarındaki yavaşlama enflasyonu aşağıya çekti.
o Ancak günlük hayatla en çok temas edilen kalem olduğu için gıdada küçük artışlar bile algıda büyük yankı buluyor.
Hanehalkı enflasyon beklentisi resmi anketlerde %60 civarında, yani TCMB’nin öngörüsünün iki katına yakın.
Gıda enflasyonu son aylarda ılımlı seyretse de, kira ve eğitim kalemlerindeki artışların şiddeti, halkın genel enflasyon algısını yukarı taşıyor.
Özel okul fiyat artışları fahiştir!
Bunu ne ücret artışları ile ne kur (ki hiçbir alakası yoktur) ne de herhangi bir maliyet artışı ile izah etmek mümkün değildir.
Bildiğiniz fırsatçılık artışıdır. Buna kendini muhafazakar ilan eden özel okullar dahildir!
Bu fırsatçılığa yok diyen bir Allah’ın kulu yok; hükümetten ise ses seda çıkmıyor!
Hesapta yönetmelik var; ama etrafında dolaşmak bizim en iyi bildiğimiz iş…
Gelin yönetmeliğe bir bakalım:
Ücret Artışlarında Uygulanan Üst Sınır-Yönetmelik Hükmü
• Yönetmelik formülü:
(ÜFE + TÜFE) / 2 + %5
Bu formül, özel okulların ara sınıflardaki öğrenciler için uygulayabilecekleri yıllık maksimum zam oranını belirliyor.
• Bu zam tavanı, yalnızca ücretli eğitim verilen ara sınıf kademelerinde geçerlidir (örneğin ilkokul 2–4, ortaokul 6–8, lise 10–12).
• Giriş kademeleri (1., 5., 9. sınıflar) için benzer sınırlama yoktur; bu nedenle, bu kademelerde okul ücretleri bu formüle bağlı kalmaksızın
dilediğin oranda
(istersen fahiş arttır burada devlet sessiz) daha yüksek oranda artırılabilir.
• Ayrıca, diğer hizmet kalemlerinde (örneğin kitap, kıyafet, etüt, pansiyon, uluslararası diploma gibi) herhangi bir zam sınırı getirilmemiştir ki bu kalemlerde artış ise eğitimden fazladır.
Özel okul fiyat artışı uygulama örneği
Diyelim ki bir yıldaki uygulanabilir enflasyon oranları:
o TÜFE: %50
o ÜFE: %40
• Bu durumda formül şöyle çalışıyor:
o (50 + 40) / 2 = %45
o %5 daha eklenince: %50 → Bu, özel okulların maksimum zam oranıdır.
• 2025–2026 eğitim-öğretim yılı için bu hesaplama bu formülle yapılmış; bu yöntemle en fazla %54,8 zam yapılmasına izin verilmiştir.
Ama gelin görün ki eğitim ücretleri 75,5. Yani yönetmeliğin serbest bıraktığı okul giriş kademelerine %100 den fazla zam yapılmış ki ortalama %75,5 varmış!
Hangi mal, maliyet yüzde yüz artmış ki kolejler fiyatı %100 arttırmış olsun? Öğretmenlere verdiğiniz maaş mı?
Hazine ve Maliye Bakanımız Mehmet Şimşek ile Ticaret Bakanımız Ömer Bolat’ın bu konuda el birliği ile çalışması ve bu fırsatçılığa son vermek adına gerekli düzenlemeyi yeniden yapmaları bir mecburiyet halini almıştır.
Enflasyon beklentisi, enflasyonun kendini belirler!
#Ekonomi
#enflasyon
#Mehmet Akif Soysal
