Güney Kafkasya’da jeopolitik fay hatları yeniden hareketlendi. Türkiye- Ermenistan hattında diyalog adımları hızlanırken, Zengezur Koridoru’nun hayata geçmesiyle bölgedeki etkisi zayıflayacak Moskova hem Bakü hem Erivan’da kaos çıkarma çabasında. Ermenistan’da darbe girişiminin faili Apostolik Kilisesi'ne destek açıklayan Rus yönetimi, Bakü’yü de tutuklamalarla kışkırtıyor.
Rusya ve Azerbaycan arasındaki gerilim ve Ermenistan’daki darbe girişimi ile Güney Kafkasya’da gerilim artarken, yaşanan krizlerin eş zamanlı oluşunun, Moskova Yönetimi’nin Zengezur Koridoru’na karşı bölgeyi kaosa sürükleme girişimi olarak değerlendiriliyor. 20 Haziran’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın davetiyle Türkiye’ye gelen Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, sonrasında basına verdiği demeçte, “Gelsinler, geçsinler – bunda bir kötülük yok” dedi. Ülkesine döndükten sonra ise Ermeni Kilisesi’nin başlattığı darbe girişimini kucağında buldu. Aynı hafta içinde Rusya’nın Yekaterinburg kentinde polis baskınlarında iki Azerbaycan vatandaşı işkenceyle öldürüldü. Bakü yönetimi, ülkesindeki Sputnik ofisini basıp gazetecileri tutuklayarak karşılık verdi. Sonrasında ise Azerbaycan güvenlik birimleri, Bakü, Gence ve Lenkeran’da yürütülen operasyonlar kapsamında en az 6 Rus vatandaşını gözaltına aldı. Rusya ise Azerbaycan- Ural derneğinin lideri Şahin Shykhlinski'yi arabasından zorla indirip sokak ortasında gözaltına aldı. Zengezur Koridoru’nun hayata geçmesiyle Hazar’da ve Kafkasya’da etki alanı azalacak olan Rusya’nın, eş zamanlı olarak Bakü ve Erivan’da krizlerin fitilini ateşlediği düşünülüyor.
ANKARA VE ERİVAN BİRBİRLERİNE TEHDİT DEĞİL
20 Haziran’daki ziyaretinde Türkiye’deki Ermeni toplumu ile bir araya gelen Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Zengezur Koridoru yerine “Barış Kavşağı” projesini önerdiklerini belirtti. Paşinyan, Türkiye’nin “Büyük Turan” projesini hayata geçirmek istediği yönündeki görüşlere şu şekilde cevap verdi: “Büyük Turan” iddialarına ise “Şimdi Turan bizim kafamızda. Artık herkesin kafasında bu var – neden, ne uğruna? Ne istiyorlar? Ermenistan Cumhuriyeti topraklarından geçmek mi? Gelsinler, geçsinler. Bunda bir kötülük yok. Zaten biz bunu teklif ediyoruz. Doğudan batıya, kuzeyden güneye gitmek istiyorlar. Biz de diyoruz ki: Gidin, sorun ne? Neden gitmesinler” dedi. “Türkiye Ermenistan, Ermenistan da Türkiye için tehdit değil” ifadesini kullanan Ermenistan başbakanı bu süreci “Barış Kavşağı” gibi yapıcı önerilerle de desteklediğinin altını çizdi.
DARBE GİRİŞİMİNİ ÖNLEDİ
Paşinyan ülkesine döndükten kısa bir süre sonra ise Ermeni Apostolik Kilisesi’nin darbe girişimini bastırdı. Rusya ile bağlantıları olan kilise, Türkiye ziyaretinden önce Paşinyan’ı Azerbaycan’a taviz vermekle itham etmişti. Başbakan Paşinyan, "kriminal oligarşik ruhban sınıfının iktidarı gasp planı yaptığını" açıklamış, bu kapsamda Ermenistan Ulusal Güvenlik Servisi çok sayıda kişiyi gözaltına almıştı. Hükümeti yasa dışı yollarla devirmeyi planlamakla suçlanan, aralarında Başpiskopos Bagrat Galstanyan'ın da bulunduğu 15 kişi mahkemece tutuklanmıştı.
LAVROV KİLİSEYİ SAVUNDU
Gelişmeler üzerine Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, “Bunun komşularımız için bir iç mesele olduğu anlaşılsa da, bin yıllık geçmişi olan bir kanonik kurum olan Ermeni Apostolik Kilisesi'ne yapılan saldırılardan özellikle rahatsızız. Kilise geleneksel olarak Ermeni toplumunun temel taşı olmuştur ve Rusya, kendisine yöneltilen haksız ve kışkırtılmamış eylemlerden endişe duymaktadır” dedi. Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ise “Lavrov'un verdiği bilgi kesinlikle gerçeği yansıtmıyor. Ermenistan'da hukuki bir süreç yürütülüyor ve bu, Ermenistan'ın iç meselesidir. Lavrov'un, Ermenistan'ın iç işlerine karışmaması daha doğru olur” dedi.
RUSYA 2 AZERBAYCANLIYI ÖLDÜRDÜ
Moskova-Bakü ekseninde ise tansiyon bir hayli yükselmiş vaziyette. 27 Haziran’da Rusya'da Azerbaycan vatandaşlarının işkence altında ölmesinin ardından başlayan kriz karşılıklı tutuklama ve suçlamalarla sürüyor. Olayın üzerine soruşturma başlatan Azerbaycan, önceki gün Rus devlet haber ajansı Sputnik'in Bakü’deki ofisine de baskın yaptı ve üç Rus gazeteciyi gözaltına aldı. Ayrıca ülkedeki tüm Rus kültürel etkinlikleri iptal edildi.
KARŞILIKLI TUTUKLAMALAR
Dün ise Moskova yönetimi, Azerbaycan-Ural derneğinin lideri Şahin Shykhlinski'yi arabasından zorla indirip sokak ortasında gözaltına aldı. Bakü ise olayı bir adım daha ileri götürerek, 25 Aralık 2024'te Rus hava sahasında düşen Azerbaycan uçağının Rus füzesiyle düşürüldüğüne dair kanıtımız var açıklaması yaptı. Azerbaycan merkezli Minval haber sitesi tarafından yayımlanan bir ses kaydı ve mektupla desteklenen iddiaya göre mektup, Rus hava savunma subayı Yüzbaşı Dmitry Sergeyeviç Paladichuk tarafından imzalandı. Bu subayın, füze saldırısını Rusya Savunma Bakanlığı'nın doğrudan talimatıyla gerçekleştirdiği vurgulandı.
RUSYA DENKLEM DIŞI
Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan’ın Zengezur Koridoru’na ilişkin anlaşmaya vardığı bunun yakın zamanda kamuoyuyla paylaşılacağı değerlendiriliyor. 3 ülkenin Güney Kafkasya ve Hazar’da Rus etkisine açıkça meydan okuyan yeni bir bölgesel eksen oluşturmasından rahatsız olan Moskova, Zengezur’u “Güvenliği sağlamak” bahanesiyle kontrol altında tutmaya çalışıyor. Paşinyan’ın Türkiye ziyareti, Rusya’nın denklem dışında tutulduğu şeklinde yorumlanıyor.
