Boris Johnson’ın istifası

İngiltere Başbakanı Boris Johnson 7 Temmuz 2022 tarihinde istifa etti. Johnson’un istifa süreci İngiltere’de demokrasinin işleyişini ve Taç’ın önemi ile İngiliz halkının geleneklerine ne kadar bağlı olduğunu göstermektedir. İstifa öncesine bakıldığında bütün bu hususların yer aldığı açık bir şekilde görülmektedir.

İngiltere’de Başbakan Boris Johnson Covid-19 kısıtlamalarının olduğu dönemde 20 Mayıs 2020 tarihinde Başbakanlık Konutunun bahçesinde düzenlenen içkili bir toplantıya katıldığını Avam Kamarasında itiraf ederek özür dilemişti. Ancak Başbakanın itirafı ve özrü iç siyasette gerilimi düşürmeye yetmedi. Muhalefet partilerinin dışında Boris Johnson’ın lideri olduğu iktidardaki Muhafazakâr Parti içinde de tartışmalar devam etmiş ve başbakanın istifası istenmiştir. Başbakan Johnson bu gelişmeler üzerine bu olayla ilgili olarak inceleme başlatılmasını istemiş ve inceleme için İkinci Daimî Sekreter Sue Gray’i görevlendirmişti.

İncelemenin bir iç hükümet incelemesi niteliğinde olup diğer kamu soruşturmalarından ayrı bir özelliğe sahip olması, Sue Gray’in görev süresinin Başbakan tarafından belirlenmesi ve sonucunda başbakana tavsiye niteliğinde bir rapor verilmesi bu olayın başka bir boyutunu teşkil etmektedir. Bütün bunlara rağmen yapılan incelemenin hükümet için resmî sonuçlar doğuracak nitelikte olmadığını da belirtmek gerekir.

Başbakan Johnson’un kendi partisinden gelen eleştirilerin ötesinde ana muhalefetteki İşçi Partisi’nin Genel Başkan Yardımcısı Angela Rayner’ın; Kraliçe’nin tek başına oturarak eşinin yasını tutarken karantina döneminde hükümet yetkililerinin bu davranışının istifa sebebi olduğunu belirtmesi, aynı çağrının Liberal Demokrat Parti lideri Ed Davey tarafından da yapılması İngilizlerin Taç’a verdiği önemi göstermektedir.

TAÇ’A SAYGISIZLIK HALKIN TEPKİSİNİ ÇEKTİ

İngiltere’de yürütme organı denince Taç (Kral, Kraliçe), Başbakan, hükümet, kabine gelmektedir. Taç, sembolik olarak görülmesine ve gerçek manada bir yetkisi kalmamış olmasına rağmen her yönüyle devletin başı durumundadır. Taç yürütmenin başı olarak parlamentoyu toplantıya çağırma, her yıl parlamentoda konuşma yapma, kanunları onaylama (The Royal Assent), başbakanı atama, lordları atama, üst düzey yargıçlar dahil önemli devlet görevlilerini atama gibi başkanlık sisteminde başkanın sahip olduğu yetkilere sahip olmasının yanı sıra İngiliz halkının gözünde geleneksel bir değere sahiptir. Dolayısıyla Taç’a karşı bir olumsuzluk ve saygısızlık geleneklerine bağlı İngilizler tarafından tepkiyle karşılanmaktadır. Hükümet ile Taç arasındaki ihtilaf ya da etkileşimde Kraliyet ailesinin olumsuz yönde etkilenmesi oldukça zor görünmektedir. Bu etkileşimde olumsuz etkilenecek olan kişi karşı taraftır.

Bu siyasi gelişmelerden de olumsuz anlamda etkilenen taraf Boris Johnson olmuştur. Boris Johnson 6 Haziran 2022 tarihinde yapılan güven oylamasında 148’e karşı 211 oyla güven tazelemesine rağmen siyasi rahatsızlık devam etmiş ve hakkında taciz iddiaları olan Chris Pincher’ı Muhafazakâr Parti’nin Parlamento’daki grup denetçisi yapması ve tepkilere rağmen görevden almaması, hükümet içinde sıkıntılar yaratmış ve son 48 saatte beş Bakan ile elliden fazla hükümet yetkilisi istifa etmiştir.

Boris Johnson bu gelişmeler üzerine istifa kararı vermiştir. İngiltere’de Başbakanın istifasının istenmesi ve olası istifası İngiliz siyasi kültürünün ve geleneğinin bir yansımasıdır. Geleneklerine bağlı olan ve yazılı bir anayasası olmayan, teamüllere göre siyaset yapılan İngiltere’de kamuoyu baskısı başbakan değişikliğine kadar uzanmaktadır. Bundan sonraki süreç ise Muhafazakâr Parti’nin yeni liderinin belirlenmesi ve bu kişiye Kraliçe tarafından Hükümeti kurma görevi vermesi ile devam edecektir. Boris Johnson yeni liderin belirlenmesine kadar görevinde kalacağını belirtmiştir.

BREXİT POLİTİKASI DEĞİŞMEZ

Başbakanın istifası İngiltere’nin dış politikasında radikal değişikliğe neden olmayacaktır. Boris Johnson İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılma (Brexit) sürecinin mimarlarındandır. Johnson’ın istifası İngiltere’de Brexit tartışmalarını tekrar gün yüzüne çıkarabilir. Ancak İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılma sebepleri tam olarak incelendiğinde ve uluslararası alanda günümüzde meydana gelen olaylar göz önünde bulundurulduğunda İngiliz siyasetinin Brexit politikasına devam edeceği aşikardır. Brexit politikası İngiltere’ye ekonomik anlamda Almanya hegemonyasında, siyasi anlamda ise Fransa-Almanya ortaklığı şeklinde biçimlenen AB’nin politikalarından bağımsız hareket etme imkanı tanımaktadır.

İngiltere ve Türkiye özellikle Brexit sonrası AB’den bağımsız politikalar geliştirmiştir. İki ülkenin iktisadi ilişkileri oldukça güçlüdür. Türkiye ile olan ticaret hacmi birçok Avrupa Birliği ülkesinden fazladır. Dolayısıyla Boris Johnson’ın istifası İngiltere-Türkiye ilişkilerinde radikal bir değişikliğe neden olmayacaktır.