Büyük buhrandan kötü olabilir: Koronavirüs sonrası dünya genelinde siyasi dengeleri de sarsılması bekleniyor

Ölümcül bir sağlık sorunu olmasının yanısıra büyük bir ekonomik kırılmaya neden olan koronavirüs salgını, küresel ekonomi sistemi derinden sarstı. Milyarlarca insanı eve mahkum eden virüs, derin bir talep daralması yaşatıyor. Arz ve talep cephelerini eş zamanlı olarak etkilediği için ABD ve Avrupa başta olmak üzere ekonomik hayat durdu.

Uluslararası seyahati bitiren, üretim çarklarını durduran ve işsizliği körükleyen salgın, finans piyasalarında da şok dalgalar yaşatıyor. Sert fiyat hareketleri ve derinliği öngörülemeyen resesyon korkusu petrol fiyatlarına dip yaptırdı.

Fosil yakıt fiyatlarında yaşanan tarihi düşüşün ekonomik etkisi salgından daha uzun sürmesi bekleniyor. Ham petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki şok düşüşler, petrole dayalı ekonomileri sarsıyor. Sürecin uzaması, birçok ülkede siyasi dengeleri de sarsacak gibi duruyor. Koranavirüs salgınının ekonomiye etkisinin 1929’da başlayan ve etkileri 1939’a kadar devam eden dünya Ekonomik Bulanımı (Büyük Buhran)’dan dana yıkıcı olabileceği konuşuluyor.

Küresel sistemin yeniden şekilleneceği bu süreçte; uluslararası kuruluşların küresel ekonomik büyüme projeksiyonları alt üst oldu. Uluslararası Para Fonu (IMF), Kovid-19 etkisiyle 2020 küresel büyüme tahminini düşürdü. IMF’NİN Küresel Ekonomik Görünüm Raporu'nda, daha önce yüzde 3,3 büyümesi beklenen küresel ekonominin bu yıl yüzde 3 daralacağı tahmin edildi. Gelecek yıla ilişkin küresel ekonomik büyüme tahmini ise 3,4'ten 5,8'e yükseltildi.

Kovid-19 salgınının dünya genelinde yüksek maliyetlere neden olduğuna işaret edilen raporda, insan yaşamını korumak ve sağlık sistemlerinin bunun üstesinden gelebilmesini sağlamak için izolasyon, tecrit ve geniş çaplı iş yerleri kapatmaların virüsün yayılmasını yavaşlatmak için gerekli olduğu ifade edildi. Bu sağlık krizinin ekonomik faaliyet üzerinden ciddi bir etkisi olduğu vurgulanarak, "Salgının bir sonucu olarak küresel ekonominin 2020'de yüzde 3 oranında sert bir şekilde küçülmesi öngörülüyor, bu 2008-2009 finansal krizinden çok daha kötü” değerlendirmesinde bulunuldu.

IMF'nin raporuna göre, ABD ekonomisi bu yıl yüzde 5,9 ve Avro Bölgesi ise yüzde 7,5 küçülecek. Avrupa'nın önde gelen ekonomilerinden Almanya'nın yüzde 7, salgından en çok etkilenen İtalya'nın ise bu yıl yüzde 9,1 daralması bekleniyor. İngiltere ekonomisinin ise bu yıl yüzde 6,5 küçüleceği rapor edildi. Gelişmekte olan ülke ekonomilerinin büyüme tahmini ise 2020'de yüzde 4,4'ten yüzde eksi 1'e çekildi. Kovid-19 salgınının ortaya çıktığı Çin'in bu yıl yüzde 1,2 büyüyeceğini rapor eden IMF, Türkiye ekonomisinin ise bu yıl yüzde 5 daralacağını öngördü.

Raporda, küresel büyüme tahminlerine yönelik büyük bir belirsizlik olduğu belirtilerek, “Birçok ülke, sağlık şoku, iç ekonomik aksamalar, düşen dış talep, sermaye akışının tersine dönmesi ve emtia fiyatlarının çöküşünden oluşan çok katmanlı bir krizle karşı karşıya. Daha kötü bir sonuca dair riskler de baskın bulunuyor” ifadesi kullanıldı.

Onlarca ülke IMF kapısında

Salgınla tek başına mücadele edemeyen ve ekonomiye etkilerini kötü hisseden onlarca ülke, IMF’den borç almaya çalışıyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva, salı günü yaptığı açıklamada; yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının etkileriyle mücadeleye yardımcı olmak amacıyla 25 üye ülkeye acil borç yardımı sağlanacağını bildirdi. IMF’den acil borç hizmeti yardımı alacak ülkelerin Afganistan, Benin, Burkina Faso, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Komor Adaları, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gambiya, Gine, Gine-Bissau, Haiti, Liberya, Madagaskar, Malavi, Mali, Mozambik, Nepal, Nijer, Ruanda, Sao Tome ve Principe, Sierra Leone, Solomon Adaları, Tacikistan, Togo ve Yemen olduğu bildirildi.

Büyük Buhran 10 yıl sürdü

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan ve ikinci dünya savaşının da ana nedenlerinden biri olarak kabul edilen Dünya Ekonomik Bunalımı veya Büyük Buhran, 1929’da başladı ve on yıl sürdü. Etkileri 1930 yılının sonlarında ortaya çıkan ve 1930’lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa’yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında, özellikle de sanayileşmiş ülkelerde, yıkıcı etkiler bıraktı. Bunalım dünyada 50 milyon insanın işsiz kalmasına, yeryüzündeki toplam üretimin % 42 oranında ve dünya ticaretinin de % 65 oranında azalmasına neden oldu.

G7’den birlikte hareket kararı

Salgının ekonomiye etkileriyle mücadele için G7 ülkeleri de birlikte hareket etmeye çalışıyor. G7 maliye bakanları ve merkez bankası başkanları bu hafta başında yaptıkları telekonferansın ardından Kovid-19 ile mücadele kararlılığını yineledi. ABD Hazine Bakanlığından yapılan açıklamada; G7 maliye bakanları ve merkez bankası başkanlarının güçlü, sürdürülebilir, dengeli ve kapsayıcı bir büyümeyi sağlamak için mevcut tüm politika araçlarını kullanmaya kararlı olduklarını belirterek, krizin gelişmekte olan ülkelerde yaratacağı zorluklara karşı destek sağlanması için çalışıldığını bildirdi.

Virüs ezeli rakipleri bir araya getirdi

Koronovirüsün hem can hem cep yakan etkileri, ezeli rakip olarak bilinen ülkeleri bile bir araya getirdi. Ham petrol fiyatlarının yılbaşından bu yana yarı yarıya düşmesi; ABD, Rusya ve Suudi Arabistan’ı petrol üretimi ve arzı konusunda birlikte hareket etmeye itti. OPEC ve OPEC dışı ülkelerin geçen hafta vardığı anlaşma da petrol fiyatlarını iyileştirmeye yetmedi. Bu konuda G20 ülkelerine birlikte hareket etmeye çağıran Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, salgın dalgasının petrol sektörüne yıllar kaybettirdiğine dikkat çekiyor. Birol, “Birkaç yıl sonra geriye dönüp baktığımızda 2020’yi küresel petrol tarihinin en kötü yılı, bu ayı da Kara Nisan olarak adlandırabiliriz. IMF’nin dün açıkladığı küresel büyüme rakamları ve küresel petrol talebindeki düşüşe bakarak, Kovid-19 salgınının küresel ekonominin büyümesinden bir yıl, petrol sektörünün büyümesinden ise neredeyse 10 yıl kaybettirdiğini söyleyebiliriz” diyor.