Fosfin (PH₃), tarımda fümigasyon amacıyla kullanılan ancak düşük dozda bile ölümcül olabilen son derece toksik bir gazdır. “Fosfin gazı nedir, nerelerde kullanılır?” sorularının yanıtı; özellikleri, riskleri ve güvenli kullanım şartlarıyla birlikte uzmanların uyarıları eşliğinde haberimizde.
Tarım ve gıda depolama süreçlerinde yaygın şekilde kullanılan fosfin (PH₃) gazı, etkili bir fümigasyon maddesi olmasına rağmen yüksek toksisitesi nedeniyle ciddi riskler barındırıyor. Renksiz ve kokusuz yapısı nedeniyle fark edilmesi güç olan fosfin, küçük miktarlarda bile ölümcül olabiliyor. “Fosfin gazı nedir, nerelerde kullanılır?” soruları son dönemde özellikle tahıl ambarlarında yaşanan zehirlenme vakalarıyla yeniden gündeme gelirken, uzmanlar bu gazla çalışılan ortamlarda mutlaka profesyonel koruyucu ekipman ve gaz izleme sistemleri kullanılması gerektiği konusunda uyarıyor.
Fosfin (PH₃) gazı nedir, nerelerde kullanılır?
Son dönemde tarım ve gıda güvenliği alanında adını sıkça duyuran fosfin gazı, hem etkili bir fümigasyon maddesi hem de yüksek risk taşıyan bir kimyasal olarak öne çıkıyor. Renksiz, kokusuz ve son derece zehirli olan bu gaz, kontrolsüz kullanıldığında ölümcül sonuçlara yol açabiliyor. İşte PH₃ gazının özellikleri, kullanım alanları ve tehlikeleri…
Fosfin gazı nedir?
Fosfin; fosfor trihidrit, fosfamin ve hidrojenfosfit gibi farklı adlarla da bilinen, PH₃ formüllü toksik bir gazdır. Saf hâlde kokusuzdur; ancak ticari amaçla üretilen karışımlara genellikle sarımsak ya da çürük balığı andıran bir koku verilerek fark edilmesi kolaylaştırılır.
Kaynama noktası –88 °C olan fosfin, havadan daha ağır bir gazdır ve alçak bölgelerde birikme eğilimi gösterir. Bu birikme, havayla temas ettiğinde patlayıcı karışım oluşturabilir ve gaz bazı durumlarda kendiliğinden tutuşabilir.
Fosfin gazı neden tehlikelidir?
Fosfin, çok düşük yoğunluklarda bile ölümcül etki gösterebilen bir maddedir.
• Solunum yoluyla alındığında hızlı zehirlenme yapar.
• Yüksek doz maruziyet; solunum yetmezliği, akciğer hasarı ve dolaşım çökmesi gibi ağır sonuçlara neden olabilir.
• Uzun süre temas, gözlerde hasar ve kalıcı görme kayıplarıyla sonuçlanabilir.
• Kemik dokusunda bozulma ve kronik organ hasarlarına yol açabilir.
Bu nedenle fosfin kullanılan her ortamda gaz algılama sistemleri, kişisel koruyucu donanımlar ve iyi havalandırma zorunludur.
Fosfin gazı nerelerde kullanılır?
Fosfin gazı nerelerde kullanılır? sorusunun cevabı özellikle tarım sektöründe önemlidir. Fosfin; böcek, haşere ve kemirgen kontrolünde oldukça etkili bir fümigasyon maddesidir.
Fosfin, tahıl depolarında zararlıların yok edilmesi için en yaygın kullanılan gazdır.
• Buğday
• Arpa
• Pirinç
• Bakliyat ürünleri
• Mısır ve yem hammaddeleri
Metal fosfit tabletlerinin (alüminyum fosfit – magnezyum fosfit) nemle tepkimeye girmesi sonucu fosfin gazı açığa çıkar ve depodaki zararlıları etkisiz hâle getirir.
Depolanmış yemlerde bakteri ve böcek oluşumunu engellemek için fosfin sıkça tercih edilir. Büyük yem depoları, silolar ve ambarlarda kontrollü fümigasyon yapılır.
Birçok ülke, ithal edilen tarım ürünlerinde fümigasyon şartı koymaktadır. Fosfin gazı, kalıntı bırakmaması ve zararlıları hızlı yok etmesi nedeniyle uluslararası ticarette en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir.
Fosfin gazı nasıl tespit edilir?
Fosfinin kokusuz ve renksiz olması, tehlikenin fark edilmesini güçleştirir. Bu nedenle:
• Sarımsak/çürük balık kokusu içeren katkılar eklenir.
• Tarım depolarında sürekli gaz sensörleri kullanılır.
• Personel, taşınabilir Honeywell BW Solo gibi dedektörlerle bireysel koruma sağlar.
Fosfin gazı zehirlenmesi nasıl olur?
Fosfin zehirlenmesi genellikle fümigasyon sırasında gaz kaçaklarının fark edilmemesiyle ortaya çıkar. Belirtiler:
• Baş dönmesi
• Bulantı ve kusma
• Göğüs ağrısı
• Solunum güçlüğü
• Bilinç bulanıklığı
Ağır durumlarda kısa sürede kalp ve solunum durmasına yol açabilir.
