Son günlerde üzücü olaylarla gündeme gelen Alüminyum Fosfit, tarım ve endüstride kullanılan son derece güçlü ve ölümcül bir fumiganttır (dumanlayıcı ilaç). Özellikle haşere kontrolünde etkili olan bu kimyasalın, nem ve su ile temas ettiğinde açığa çıkardığı Fosfin gazı, insan sağlığı için büyük bir tehdit oluşturur. Peki, Alüminyum Fosfit nedir ve hangi alanlarda kullanılır? Bu tehlikeli maddeye maruz kalındığında zehirlenme belirtileri nelerdir ve Türkiye'de Alüminyum Fosfit kullanımı yasal olarak hangi düzenlemelere tabidir? İşte bu ölümcül kimyasal hakkındaki tüm detaylar ve korunma yolları.
Alüminyum Fosfit (ALP) Nedir ve Nasıl Kullanılır?
Alüminyum Fosfit (ALP), kimyasal formülü $AlP$ olan, katı halde bulunan bir inorganik bileşiktir. En yaygın olarak kullanılan formu, tablet veya pelet şeklindeki tarımsal fumiganttır.Temel Kullanım Alanı: Tarım sektöründe depolanan tahıl, tütün, pirinç ve diğer ürünlerdeki zararlı böcekleri yok etmek için kullanılır. Etki Mekanizması: Alüminyum Fosfit, ortamdaki nem veya su ile temas ettiğinde hızla reaksiyona girer ve son derece zehirli bir gaz olan Fosfin gazını ($PH_3$) serbest bırakır.
Türkiye'de Alüminyum Fosfit Kullanımına Yönelik Yasaklar
Alüminyum Fosfit'in yüksek toksisitesi ve kontrolsüz kullanım riski nedeniyle, Türkiye'de ve birçok gelişmiş ülkede kullanımı ciddi kısıtlamalara ve yasaklamalara tabi tutulmuştur.
Mesleki Kullanım Şartı: Tarım ve Orman Bakanlığı, bu tip fumigantların sadece Fumigasyon Yetki Belgesi olan uzman kişilerce ve belirlenen güvenlik standartlarına uygun alanlarda kullanılmasını zorunlu kılar.
Meskenlerde Kullanım Yasağı: Evler, oteller, hastaneler veya toplu yaşam alanları gibi kapalı ve meskun mahallerde bu tür kimyasalların kullanımı kesinlikle yasaktır. Kullanım yalnızca iyi izole edilmiş, havalandırması mümkün olan depolama tesislerinde yapılabilir.
Satış Kısıtlaması: Perakende satışı kısıtlanmıştır ve sadece tarımsal amaçlı, ruhsatlı bayiler tarafından yetkili kişilere satılabilir.
Alüminyum Fosfit Zehirlenmesi Belirtileri
Fosfin gazına maruz kalma durumunda, belirtiler maruziyetin yoğunluğuna göre dakikalar içinde ortaya çıkabilir. Fosfin gazı, hücrelerin enerji üretim mekanizmasını (mitokondri) bozarak çoklu organ yetmezliğine neden olur.
Erken Belirtiler:
Mide bulantısı, kusma ve şiddetli karın ağrısı.
Baş dönmesi, halsizlik ve yinnitus (kulak çınlaması).
Nefes darlığı ve göğüste sıkışma hissi.
İlerleyen Ciddi Belirtiler:
Akciğer ödemi (akciğerlerde sıvı birikmesi).
Kalp ritim bozuklukları (aritmi) ve tansiyon düşüklüğü (şok).
Karaciğer ve böbrek yetmezliği.
Bilinç kaybı ve koma.
İlk Yardım ve Tedavi Yöntemleri
Alüminyum Fosfit zehirlenmesinin spesifik bir antidotu (panzehiri) bulunmamaktadır. Tedavi, tamamen destekleyici bakım üzerine kuruludur.
Ortamdan Uzaklaştırma: Zehirlenme şüphesi olan kişi derhal açık havaya, temiz bir ortama taşınmalıdır.
Hava Yolu: Solunum güçlüğü varsa oksijen desteği sağlanmalıdır.
Acil Tıp: Derhal en yakın acil servise başvurulmalıdır. Tıbbi personel, kalp ve solunum fonksiyonlarını yakından takip ederek gerekli destekleyici tedavileri uygular (sıvı takviyesi, kalp ritim düzenleyiciler vb.).
