Arktik bölgesindeki Svalbard Takımadaları'nın statüsünü belirleyen Spitsbergen (Svalbard) Antlaşması'na Türkiye'nin taraf olmasıyla Türk vatandaşları ve şirketleri Norveç'in Svalbard Takımadaları'nda mülk edinme ve oturma hakkı elde edecek, adaların kara sularında balıkçılık yapabilecek, denizcilik ve madencilik alanlarında ticari faaliyetlerde bulunabilecek. Ayrıca Türk öğrenciler, Svalbard Üniversite Merkezi'nde eğitim alma imkanına sahip olacak. Peki Svalbard Antlaşması maddeleri neleri içeriyor?
Dışişleri Bakanlığı kaynaklarına göre, 7 Mart 2025 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile Spitsbergen (Svalbard) Antlaşması Türkiye bakımından yürürlüğe girdi.
9 Şubat 1920'de Fransa'nın başkenti Paris'te imzalanan ve 1925'ten bu yana yürürlükte olan antlaşma, Norveç'in adalar üzerindeki egemenliğini tanımakla beraber, taraf olan üçüncü ülkelerin vatandaşlarına Svalbard Takımadaları üzerinde mülk edinme ve ikamet ile balıkçılık ve madencilik alanlarında ticari faaliyetlerde bulunma ve bilimsel araştırma gerçekleştirme hakkı tanıyor.
NORVEÇ'TE TÜRK VATANDAŞLARINA TİCARET İZNİ
Türkiye'nin antlaşmaya taraf olmasıyla Türk vatandaşları ve şirketleri Svalbard Takımadaları'nda mülk edinme ve oturma hakkı elde edecek, adaların kara sularında balıkçılık yapabilecek, denizcilik ve madencilik alanlarında ticari faaliyetlerde bulunabilecek.
ÖĞRENCİLERE EĞİTİM FIRSATI
Ayrıca Türk bilim insanları kurulacak Türk Bilim İstasyonu'nda bilimsel araştırma yapma, Türk öğrenciler Svalbard Üniversite Merkezi'nde eğitim alma imkanına erişebilecek.
Türkiye bu adımla, Arktik bölgesinin canlı ve cansız doğal kaynaklarından faydalanmayı ve bölgede gerçekleştirebileceği bilimsel ve ekonomik faaliyetleri güçlendirmeyi hedefliyor.
Bu çerçevede, Türkiye'nin Arktik Konseyi'ne gözlemci üye olma hedefi de muhafaza ediliyor. Öte yandan Türkiye son yıllarda Arktik bölgesine yönelik başarılı bilim seferleri düzenliyor.
TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (TÜBİTAK MAM) tarafından Norveç'in münhasır ekonomik bölgesi ile Svalbard Adaları ve kara sularında başarıyla icra edilen Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferleri'nin dördüncüsü (TASE-IV) 26 Haziran-25 Temmuz 2024'te tamamlanmıştı.
Svalbard’a Geçerli Seyahat Belgeleri
Svalbard Valiliği'nin resmi internet sitesinde (www.sysselmesteren.no) yer alan bilgilere göre,
Svalbard’a seyahat eden herkesin geçerli bir seyahat belgesi bulundurması zorunludur. Bu kural, özel jetler ve deniz taşıtlarındaki mürettebat ile yolcular dahil olmak üzere tüm yolcular için geçerlidir.
Pasaportlar, Svalbard’a giriş için geçerli bir seyahat belgesi olarak kabul edilmektedir. Norveç ulusal kimlik kartları ve Göçmenlik Yönetmeliği Ek 4’te listelenen belgeler de geçerlidir.
Seyahat belgesi için giriş tarihinden sonra geçerlilik süresiyle ilgili herhangi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Ancak, seyahat belgenizin planlanan ayrılış tarihinden sonra da geçerli olması önerilmektedir. Bunun nedeni, Svalbard’da seyahat belgelerinizi yenileme imkanının son derece sınırlı olmasıdır.
Özel Uçuşlar ve Deniz Araçları İçin Ek Gereklilikler
Uçak taşıyıcıları, mürettebat ve yolcular hakkında bilgi içeren ön bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Aynı kural, iç sulara veya limanlara giriş-çıkış yapan deniz araçları için de geçerlidir.
Ön bildirimin içeriği ve teslim süreleri hakkında daha fazla bilgi almak için “Svalbard’a ve Svalbard’dan Seyahat Edenlerin Kontrolüne İlişkin Yönetmelikler” başlıklı belgeye başvurabilirsiniz.
Ayrıca, uçak taşıyıcıları ve deniz araçlarının kaptanları, Svalbard’a varmadan önce tüm yolcuların geçerli bir seyahat belgesine sahip olmasını sağlamakla yükümlüdür.
Schengen Vizesi
Anakara Norveç’te Göçmenlik Yasası, yabancıların ülkeye girişini ve ikametini düzenlemektedir. Ancak, Svalbard bu yasanın kapsamı dışında tutulmaktadır.
Yabancı uyrukluların Svalbard’a seyahat etmek için Norveç yetkililerinden vize veya çalışma ve oturma izni alması gerekmez. Ancak, Schengen Bölgesi için vizeye tabi olan yabancıların, Svalbard’a anakara Norveç üzerinden gidip gelirken Schengen vizesine sahip olmaları zorunludur.
Svalbard’dan ayrıldıktan sonra Schengen Bölgesi’ne (anakara Norveç) geri dönebilmek için çift girişli vize almanız gerekmektedir.
Schengen vizesi başvuruları en yakın Norveç büyükelçiliğine yapılmalıdır.
Svalbard’da Kalış Şartları
Svalbard’a giriş için vize veya oturma izni gerekmese de, burada yaşamak için belirli koşullar sağlanmalıdır. Bu şartlar, “Svalbard’dan Kişilerin Reddedilmesi ve Sınır Dışı Edilmesine İlişkin Düzenlemeler” başlıklı ayrı bir yönetmelikle düzenlenmektedir.
Bu yönetmelik uyarınca, Svalbard’da ikamet edebilmek için kişilerin kendi geçimlerini sağlayacak maddi imkanlara sahip olması gerekmektedir. Bu şart, hem Norveç vatandaşları hem de yabancılar için geçerlidir. Svalbard Valiliği, bu şartları karşılamayan kişilerin girişine izin vermeyebilir. Bu nedenle, takımadalara taşınmayı planlayan kişilere önceden iş ve konut edinmeleri tavsiye edilmektedir.
Svalbard Valiliği iş bulma konusunda yardımcı olmamaktadır ve mevcut iş ilanlarına ilişkin genel bir bilgiye sahip değildir. Norveç Çalışma ve Refah İdaresi (NAV), Norveççe iş ilanlarını içeren bir veri tabanına sahiptir. NAV’ın Norveç’te çalışma hakkında genel bilgileri içeren İngilizce sayfaları bulunmaktadır ve detaylı bilgi için kendileriyle iletişime geçebilirsiniz. Bir diğer seçenek ise Longyearbyen’deki işverenlerle doğrudan irtibata geçmektir.
Konut ve İş Durumu
Svalbard’daki konut piyasası, anakara Norveç’tekinden oldukça farklıdır. Konutların çoğu, işverenler tarafından çalışanlarına tahsis edilmektedir. Bu nedenle, iş sahibi olmayan bir kişinin konut edinmesi oldukça zordur.
Norveç devleti, Svalbard’daki arazilerin büyük çoğunluğuna sahiptir. Bu nedenle, kendi evinizi inşa etmek için arsa satın almak neredeyse imkansızdır. Ancak, bazı özel konutlar kiralık araziler üzerine inşa edilmiştir ve bunlar Longyearbyen’de özel kişilere satılmakta veya kiralanmaktadır.
Svalbard’daki konut fiyatlarının oldukça yüksek olduğu unutulmamalıdır.
Göçmenlik ve Vatandaşlık İşlemleri
Svalbard Valiliği, Norveç göçmenlik mevzuatıyla ilgili rehberlik sağlamaktadır. Ayrıca, çeşitli izinler için başvuru formları buradan temin edilebilir. Örneğin, Norveç anakarasında eğitim izni almak isteyenler bu başvuruyu Valilik üzerinden gerçekleştirebilir.
Valilik, vize başvurularında karar verme yetkisine sahip değildir ancak oturma izni ve vatandaşlık başvurularını kabul eder ve bunları işleme alınması için Norveç Göçmenlik Müdürlüğü’ne (UDI) iletir.
SVALBARD ANTLAŞMASI NEDİR, MADDELERİ NELER?
TÜBİTAK'ın resmi internet adresinde (mam.tubitak.gov.tr) yer alan bilgilere göre, Svalbard Antlaşması şu şekilde; Norveç, Amerika Birleşik Devletleri, Danimarka, Fransa, İtalya, Japonya, Hollanda, Büyük Britanya, İrlanda ile İngiliz Denizaşırı Dominyonları ve İsveç arasında Spitsbergen ile ilgili olarak 9 Şubat 1920'de Paris'te imzalanan Antlaşmadır.
Madde 1: Yüksek Akit Taraflar, işbu Antlaşmanın hükümlerine tâbi olarak, Bear Adası (veya Beeren-Eiland) ile 10°-35° Doğu boylamları ile 74°-81° Kuzey enlemleri arasında yer alan, özellikle West Spitsbergen Adası, North-East Land Adası, Barents Adası, Edge Adası, Wiche Adaları, Hope Adası (veya Hopen-Eiland) ve Prince Charles Foreland Adası ile birlikte irili ufaklı tüm adalar ve bunlara bağlı kayalıklardan oluşan Spitsbergen Takımadaları üzerindeki Norveç’in tam ve mutlak egemenliğini tanımayı taahhüt ederler (Ek’teki haritaya bakınız).
Madde 2: Tüm Yüksek Akit Tarafların gemi ve vatandaşları, Madde 1’de belirtilen bölge ve karasularında balıkçılık ve avlanma haklarından eşit olarak yararlanacaklardır.
Norveç, söz konusu bölge ve karasularında yaşayan hayvanların ve yetişen bitkilerin korunması ve gerekirse yeniden yapılandırılmasını sağlamak üzere uygun önlemleri sürdürmekte, almakta veya kararlaştırmakta serbest olacaktır; açıkça anlaşıldığı üzere, bu tedbirler, doğrudan veya dolaylı olarak herhangi birinin lehine hiçbir muafiyet, ayrıcalık veya iltimas yaratmaksızın, tüm Yüksek Akit Tarafların vatandaşlarına her zaman eşit olarak uygulanacaktır. Madde 6 ve 7 hükümlerine uygun olarak hakları tanınmış olan arazilerde bulunanlar, kendi topraklarında eskiden geçerli olan münhasır avlanma hakkına aşağıdaki şartlarda sahip olacaklardır:
(1) Yerel kolluk düzenlemeleriyle belirlenmiş olan koşullar altında, kendi mal ve mülkünü geliştirmek amacıyla inşa edilen yerleşim yerleri, evler, depolar, fabrikalar ve tesislerin yakınında;
(2) Çalışma veya iş yerleri merkezinin etrafındaki 10 kilometrelik bir yarıçap içinde;
Bu kişiler, her iki durumda, bu Madde’de belirtilen koşullara uygun olarak, Norveç Hükümeti tarafından yapılan düzenlemelerin gözetimine daima tâbi olacaktır.
Madde 3: Tüm Yüksek Akit Tarafların vatandaşları, Madde 1’de belirtilen bölgelerin sularına, fiyortlarına ve limanlarına, her ne sebep veya maksatla olursa olsun, eşit erişim ve giriş özgürlüğüne sahip olacak; yerel yasa ve düzenlemelere uymak kaydıyla, tüm denizcilik, endüstriyel, madencilik ve ticari faaliyetleri tam eşitlik temelinde engellenmeden sürdürebileceklerdir. Tüm denizcilik, endüstriyel, madencilik veya ticari işletmelerin hem karada hem de karasularında yaptıkları faaliyet ve uygulamalar aynı eşitlik koşulları altında kabul edilecek ve herhangi bir nedenle veya herhangi bir teşebbüs için kesinlikle tekelleşme kurulmayacaktır. Norveç'te kabotajla ilgili yürürlükte olabilecek herhangi bir kurala bakılmaksızın, Yüksek Akit Tarafların Madde 1’de belirtilen bölgelere giden veya bu bölgelerden gelen gemileri, bu amaçla ülkelerine veya yurtdışına yönelik yapacakları seyirler esnasında söz konusu bölgelere giden veya oralardan gelen yolcu ve yükleri gemiye alma ve indirme veya diğer herhangi bir maksatla Norveç limanlarına girme hakkına sahip olacaklardır. Her bakımdan ama özellikle ihracat, ithalat ve gümrüksüz ticaret ile ilgili olarak, tüm Yüksek Akit Tarafların vatandaşları, gemileri ve eşyalarının herhangi bir ücret veya kısıtlamaya tâbi olmayacağı konusunda mutabık kalınmıştır, ki bu Norveç'te en çok gözetilen ulus muamelesi gören devletlerin vatandaşları, gemileri ve eşyalarına verilmeyen bir haktır. Norveç vatandaşları, gemileri ve eşyaları bu amaçla diğer Yüksek Akit Taraflarınkilerle özdeş tutulmuşlardır ve onlara hiçbir bakımdan daha iltimaslı bir davranış
gösterilmeyecektir. Herhangi bir Akit Devletin topraklarına, benzer eşyaların başka herhangi bir Akit Devletin ülkesine (Norveç dahil) veya başka bir varış yerine ihraç edilmesinden başka veya daha zahmetli olan eşyaların ihracatına hiçbir ücret veya kısıtlama konulmayacaktır.
Madde 4: Madde 1’de atıfta bulunulan bölgelerde Norveç Hükümeti tarafından veya yetkisiyle kurulan veya kurulacak olan tüm halka açık telsiz telgraf istasyonları, 5 Temmuz 1912 tarihli Telsiz Telgraf Sözleşmesi veya onun yerine geçmek üzere kararlaştırılabilecek Uluslararası Sözleşme’de belirtilen şartlar altında, tüm ülkelerin bayraklarını taşıyan gemileri ve Yüksek Akit Tarafların vatandaşlarıyla haberleşmek üzere tam eşitlik temeli üzerinde açık olacaktır. Bir savaş durumundan kaynaklanan uluslararası yükümlülüklere tâbi olarak, mülkiyet sahipleri, gemilerde ve uçaklarda bulunanlar dâhil, sabit veya seyyar telsiz istasyonlarıyla özel işlerinde haberleşme ve telsiz telgraf tesislerini özel maksatları için kurma ve kullanma özgürlüğüne daima sahip olacaktır.
Madde 5: Yüksek Akit Taraflar, kurulumu müteakip bir Sözleşmenin konusunu oluşturacak olan, Madde 1’de belirtilen bölgelerde uluslararası bir meteoroloji istasyonu kurulmasının gerekliliğini kabul eder. Söz konusu bölgelerde yapılabilecek bilimsel araştırmaların şartlarını belirleyen sözleşmeler de ayrıca imzalanacaktır.
Madde 6: Bu Madde hükümlerine tâbi olarak, Yüksek Akit Tarafların vatandaşlarının kazanılmış hakları tanınacaktır. İş bu Antlaşma’nın imzalanmasından önce mal-mülk edinilmesi veya arazi işgalinden doğan tazminat talepleri, işbu Antlaşma ile aynı kuvvete ve etkiye sahip olan buradaki Ek’e uygun olarak çözüme kavuşturulacaktır.
Madde 7: Madde 1’de belirtilen bölgelerde, madencilik hakları dâhil olmak üzere mal-mülk sahibi olma hakkının kazanımı, kullanımı ve yerine getirilmesine ilişkin yöntemlerle ilgili olarak Norveç, Yüksek Akit Tarafların tüm vatandaşlarına tam eşitliğe dayalı ve bu Antlaşma hükümlerine uygun olarak davranmayı taahhüt eder. Kamulaştırmaya yalnızca kamu yararı gerekçesiyle ve uygun tazminat ödenmesi üzerine başvurulabilir.
Madde 8: Norveç, Madde 1’de belirtilen bölgeler için, özellikle her türlü vergi, harç ve masraflar ile genel veya özel çalışma koşulları açısından, Norveç dâhil, Devletin veya Yüksek Akit Tarafların herhangi birinin vatandaşlarının yararına sayılabilecek tüm ayrıcalık, tekel ve imtiyazı hariç tutacak bir madencilik mevzuatı hazırlamayı taahhüt eder ve tüm kategorilerdeki maaşlı personele fiziksel, etik ve fikri refahlarını sağlamak için gerekli hizmet bedeli ve korumayı garanti eder.
Alınan vergi ve harçlar münhasıran söz konusu bölgelere tahsis edilecek ve
belirtilen hedef için gerekli olan miktarı aşmayacaktır. Şimdiye kadar, özellikle maden ihracatı söz konusu olduğunda, Norveç Hükümeti, 100.000 tona kadar ihraç edilen madenlerin azami değerinin yüzde 1'ini geçmeyecek şekilde bir ihracat vergisi alma hakkına sahip olacak, bu miktarın aşılması halinde vergi orantısal olarak azaltılacaktır. Değer, seyir sezonu sonunda, elde edilen ortalama FOB (Gemide Masrafsız Teslim) fiyatı hesaplanarak sabitlenecektir.
Yürürlüğe girmeleri için belirlenen tarihten üç ay önce, taslak madencilik mevzuatı Norveç Hükümeti tarafından diğer Akit Devletlere iletilecektir. Bu süre zarfında söz konusu Akit Devletlerden biri veya daha fazlası bu düzenlemeleri uygulanmadan önce değiştirmeyi teklif ederse, söz konusu teklifler bahse konu Akit Devletlerden her birinin birer temsilcisinden oluşan bir Komisyon tarafından incelenmek ve karar verilmek üzere Norveç Hükûmeti tarafından diğer Akit Devletlere iletilecektir. Bu Komisyon, Norveç Hükümetinin daveti üzerine toplanacak ve ilk toplantı tarihinden itibaren üç ay içinde bir karara varacaktır. Kararlar oy çokluğuyla alınacaktır.
Madde 9: Norveç’in Milletler Cemiyeti’ne kabulünden kaynaklanan hak ve sorumluluklara tâbi olarak, Norveç, Madde 1’de belirtilen bölgelerde herhangi bir deniz üssü kurmamayı veya kurulmasına izin vermemeyi ve söz konusu bölgelerde savaşa yönelik maksatlarla kullanılabilecek herhangi tahkimatı kesinlikle inşa etmemeyi taahhüt eder.
Madde 10: Rus Hükümeti’nin Rusya'nın işbu Antlaşmaya katılmasına izin vermesinin Yüksek Akit Taraflarca tanınmasına kadar, Rus vatandaşları ve şirketleri Yüksek Akit Tarafların vatandaşları ile aynı haklara sahip olacaktır.
Madde 1’de belirtilen bölgelerde ileri sürmek zorunda kalabilecekleri talepler, bu maksatla dostane girişimleri ile katkıda bulunmayı kabul eden Danimarka Hükümeti’nin arabuluculuğu aracılığıyla işbu Antlaşmada (Madde 6 ve Ek) belirtilen şartlar altında sunulacaktır. Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi de geçerli olan işbu Antlaşma onaylanacaktır.
Onay belgeleri, mümkün olan en kısa sürede Paris'e tevdi edilecektir. Hükümet merkezi Avrupa dışında olan Devletler, onaylarının verildiğini Fransa Cumhuriyeti Hükümeti’ne Paris'teki diplomatik temsilcilikleri kanalıyla bildirmekle yetinebilirler. Bu durumda belgeyi en kısa sürede ileteceklerdir. İşbu Antlaşma, Madde 8 hükümlerinde belirtildiği şekilde, tüm imzacı Devletlerin onayladıkları tarihten itibaren ve diğer tüm açılardan, belirtilen Madde’de öngörülen madencilik mevzuatı ile aynı tarihte yürürlüğe girecektir.
Üçüncü Taraflar, iş bu Antlaşmayı usulüne uygun olarak onaylayarak katılmak üzere Fransa Cumhuriyeti Hükümeti tarafından davet edilecektir. Bu katılım isteği, diğer Akit Taraflara bildirimde bulunmayı taahhüt eden Fransa Hükümeti’ne hitaben yapılacak bir tebligatla gerçekleştirilecektir. İş bu Antlaşma yukarıda adı belirtilen Tam Yetkili Temsilcilerin şahitliğinde imzalanmıştır.
Paris’te, 1920 yılında, Şubat’ın 9’uncu gününde, biri Majesteleri Norveç Kralı Hükümeti’ne gönderilecek ve biri Fransız Cumhuriyeti’nin arşivlerinde saklanacak iki nüsha halinde hazırlanmıştır. Tasdik edilmiş nüshalar diğer İmzacı Devletlere gönderilecektir.
