Japonya’da gerçekleştirilen radikal bir kök hücre nakli, korneası ağır hasar gören üç kişinin bulanık görüşünü önemli ölçüde iyileştirdi. Bu klinik çalışma, dünyada türünün ilk örneği olarak kök hücre araştırmalarında büyük bir ilerleme olarak değerlendiriliyor.
Operasyondan iki yıl sonra, herhangi bir ciddi güvenlik sorunu yaşanmazken, dışarıdan bakıldığında üç kişinin de kornealarının daha şeffaf bir görünüm kazandığı gözlendi. Çalışmada, "limbal kök hücre yetmezliği" (LSCD) adı verilen ve korneada yara dokusu birikimine yol açan bir rahatsızlığa sahip dört katılımcı yer aldı.
Limbus olarak adlandırılan ve gözün beyaz kısmını koruyarak korneayı destekleyen yapı, kök hücreler açısından zengin bir bölge olup korneadaki hücrelerin yenilenmesini sağlıyor.
Bu bölgedeki kök hücrelerin işlevini kaybetmesi, zamanla görme kaybına yol açıyor. Günümüzde LSCD’ye sahip kişiler bir gözlerinden sağlıklı kornea dilimi aldırabiliyor ancak her iki göz de etkilenmişse, bir donör nakli gerekiyor.
Sağlıklı kan hücreleri kullanıldı
Küresel olarak korneaya bağlı görme kaybı yaşayan 12,7 milyon kişinin yalnızca 70’te 1’i nakil şansı bulabiliyor. Nakil imkanı olan kişiler için dahi doku reddi riski bulunuyor.
İşte bu noktada “indüklenmiş pluripotent kök hücreler” (iPSC) devreye giriyor. Herhangi bir insan hücresinden elde edilebilen bu kök hücreler, embriyonik benzeri bir duruma yeniden programlanarak istenilen yetişkin hücre tipine dönüşme yeteneğine sahip.
Geçen yıl ABD’li araştırmacılar, limbal kök hücreler kullanarak kornea hasarı olan iki hastanın görme yetisini geri kazandırdıklarını duyurmuştu. Şimdi ise Japonya’daki Osaka Üniversitesi Hastanesi’ndeki bilim insanları, sağlıklı insan kan hücrelerinden elde edilen iPSC’leri kullanarak bir adım daha ileri gitti ve hastaların görme yetisini geri kazandırmayı başardı.
Uygulamalar hala deneysel ve potansiyel olarak riskli
Laboratuvarda elde edilen iPSC’ler, kornea epitel hücre tabakalarına (iCEPS) dönüştürüldü. Bu tabakalar, yara dokusu çıkarılan korneanın üzerine nakledilerek, koruyucu bir kontakt lensle kapatıldı. Nakil sonrası yedi ay içinde dört hastanın tamamında görme iyileşmesi gözlendi. Ancak bir yıl sonra, en ağır görme kaybına sahip olan 39 yaşındaki 4. hastada görme tekrar geriledi.
Görme alanında en iyi iyileşme 44 yaşındaki kadın ve 66 yaşındaki erkek hastalarda gözlendi. Araştırmacılar, üçüncü ve dördüncü hastalarda, bağışıklık sisteminin nakil edilen hücrelere karşı geliştirdiği olumsuz bir tepki nedeniyle aynı iyileşmenin sağlanamamış olabileceğini düşünüyor.
Bu küçük ölçekli çalışmalar umut verici olsa da, bu tür uygulamalar hala deneysel ve potansiyel olarak riskli. Araştırmacılar, gelecekte çok merkezli klinik deneyler yapmayı ve elde edilen bu cesaret verici sonuçların üzerine inşa etmeyi planlıyor.
Çalışmanın sonuçları The Lancet dergisinde yayımlandı.
