Mehmet Genç'in son arzusu kitaplaştı: Terekeler Neyi Derler

Kişilerin öldüğünde terk etmiş olduğu tüm malların envanteri olan terekelerin ele alındığı “Terekeler Neyi Derler” kitabı, Ketebe Yayınları arasından çıktı. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Arşivcilik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kenan Yıldız’ın editörlüğünü yaptığı kitapta, alanında önemli 12 isimin terekeler üzerine yaptığı araştırma ve makalelerine yer veriliyor. Önemli bir kaynak olan terekelerin ne anlattığı, onlarla neler yapılabi-leceğini ortaya koyan kitapta; iktisat tarihinden yemek kültürüne, nüfustan tekstil tarihi, biyografi araştırmaları ve miras hukukuna kadar farklı başlıklarda kayıtlar, ilgililerine yeni pencere açıyor. On iki bölümden oluşan kitabın ilk bölümünde Prof. Dr. İsmail Erünsal, terekelere ilişkin metodolojik bilgiler veriyor, detaylı araştırmalarını sunuyor. Tereke nedir, neden tutulur gibi soruların cevaplarının arandığı eserde, kitap kültürüne terekelerin katkısı, önemli isimlerin vakıf kayıtları gibi konulara tereke kayıtları üzerinden değiniliyor.

MİRAS KAYITLARINI İNCELEDİK

Vefatından önce Mehmet Genç’in bir isteği üzerine bu eserin hazırlandığını söyleyen Kenan Yıldız, kitabın isminin 2022’de gerçekleşen Osmanlı Araştırmaları Kongresi’nin (OSARK) düzenleme kuruluna davet edildiğinde çıktığını belirterek süreci şöyle özetledi: “Osmanlı şer’î mahkemelerinden Kısmet-i Askeriye, tereke tutan, tereke odaklı miras kayıtlarını takip eden bir mahkeme. Mehmet Genç hocayla o kayıtları inceliyorduk ve birtakım tespitler yapmaya çalışıyorduk. Hoca terekeler üzerine bir çalıştay yapalım demiş, bu alanda çalışan Hülya Canbakal, Fatih Bozkurt, İsmail Erünsal’ı saymıştı. Bu isimlerle, terekelerle ilgili neler yapılır, içeriği nedir, ne tür çalışmalara yol açabilir sorularını tartışmak istedik ama hoca vefat etti.”

DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLARI DÜZELTİYOR

Panelde tebliğ sunan isimlerden özel olarak aldığı makalelerle kitabı oluşturduklarını söyleyen Yıldız, ilk bölüme katkı veren Prof. Dr. İsmail Erünsal’ın makalelerinin kitabın en iddialı ve en kapsamlı bölümünü teşkil ettiğini aktardı. İlk bölümde hoca, metodolojik bilgilerin yanı sıra edebiyat tarihi, gayrimüslimler ve kitap ilişkisi, halkın okuduğu kitaplar gibi konularda terekelerin sunduğu bilgileri açıkça ortaya koyuyor.

Yıldız, hocanın şair ve sahaf terekelerinin kitap ve kültür tarihi alanında çok önemli bilgiler muhteva ettiğini ifade ederek; “Hocanın kitaptaki yazısı kongrede sunulmadı fakat muhtelif kitaplarında var olanlara ek, yeni bilgileri de kapsıyor. Mesela, şair biyografilerinde daha çok şuara tezkireleri kullanılıyor. Tezkirelerde yer almayan bilgileri de detaylarıyla önümüze seriyor. Bu bilgiler, vefat tarihi gibi yanlış bilgileri düzeltiyor. Erünsal, yaptığı çalışmayla Lâmiî Çelebi, Nedim, Nâbî gibi şairleri daha yakından tanımamıza imkan sağladı. Bunları tespit için elimizde terekeler dışında başka bir kaynak yok” dedi.

SAHAF TEREKELERİ DÖNEMİNE IŞIK TUTUYOR

Eserdeki yazılarda neredeyse on binlerce tereke incelendi. Bunlar arasında sahaf terekeleri de yer alıyor. Kültürün aktarımında önemli yeri olan sahafların terekelerinden çıkanlar ise o dönemde halkın ilgilendiği eserlere ilişkin bilgi veriyor. Bir sahaf öldüğünde onun sahip olduğu bütün kitapları liste halinde tespit edilebiliyor. Birçok sahaf terekesi bir araya geldiğinde o dönem piyasada olan, okunan, alınan, satılan bütün kitaplar net olarak görülebiliyor. Kitap piyasasında hangi eserlerin döndüğü ve fiyat bilgileri yine terekeler sayesinde ulaşılan bilgiler arasında.