Kurban, Allah'a şükür ve itaat niyetiyle kesilen hayvan demektir. Kurban kesmek her Müslüman'a maddi imkanı yetiyorsa vaciptir. Kurbanın kabul olması için kurbanlık hayvanda bazı şartların olması gerekir. Kurbanlık hayvanlarda aranan şartlar genellikle İslamiyet'in belirlediği kurallara uygunluk üzerine odaklanır. İslam'a göre kurbanlık hayvanın belirli bir yaşta olması, sağlıklı ve kusursuz olması gerekmektedir. Ayrıca belirli bir miktar mala sahip olma şartı da vardır. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir:
Kurbanlık hayvanlarda aranan şartlar neler?
Kurban edilecek hayvanlar hangi nitelikleri taşımalıdır? Kurban edilecek hayvanın, sağlıklı, organları tam ve besili olması, hem ibadet açısından hem de sağlık bakımından önem arz eder. Bu nedenle, kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün, kesileceği yere gidemeyecek derecede topal, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlardan kurban olmaz. Ancak hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, şaşı, hafif topal, hafif hasta, bir kulağı delik veya yırtılmış olması, memelerinin yarıdan daha azının olmaması, kurban edilmesine engel değildir (Kâsânî, Bedâi‘, 5/75-76). Buna göre hayvanın değerini düşürücü nitelikteki kusurlar kurbana engeldir.
Şâfiî mezhebinde, genel olarak yukarıda sayılan kusurlardan birinin bulunması, bir hayvanın kurban olmasına engel teşkil ettiği gibi uyuz olan hayvanlar ile yem yemesini engelleyecek derecede dişlerinin bir kısmı dökülmüş olan hayvanların da kurban edilmesi caiz değildir (Nevevî, el-Mecmû‘, 8/399-404).
Kurbanlık hayvanların yaşlarında aranacak olan asgari sınır nedir?
Kurbanlık hayvanların yaş sınırı, Hz. Peygamber’in (s.a.s.) sünneti ile tespit ve tayin edilmiştir (Müslim, Edâhî, 13, 15-16 [1963, 1965]). Buna göre kamerî yıl esasına uygun olarak, devede 5; sığır ve mandada 2; koyun ve keçide ise 1 yaşını doldurma şartı aranır. Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması hâlinde kurban edilebilir. Koyunlardaki bu istisna bizzat Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından yapılmıştır (Müslim, Edâhî, 13 [1963]).
Bunun yanında deve, sığır ve keçinin, koyuna kıyaslanarak besili olması hâlinde söz konusu yaşları doldurmadan kurban olabileceği söylenemez. Nitekim bir yaşına varmamış ama yetişkin olan oğlağını kurban etmek isteyen bir kimseye Hz. Peygamber (s.a.s.), “Sen onu kurban et! Fakat senden başkası için yeterli olmaz.” (Buhârî, Edâhî, 8 [5556-5557]) buyurmuştur.
Kurbanla ilgili merak edilen konuları 10 soruda derledik. İşte o sorular ve cevapları:
1 - Kurban kesim vakti ne zaman başlar ve biter?
Kurban kesim vakti, bayram namazı kılınan yerlerde bayram namazı kılındıktan sonra, bayram namazı kılınmayan yerlerde ise sabah namazı vakti girdikten sonra başlayacak. Kurbanlıkların, mutlaka Kurban Bayramı günleri içerisinde kesilmesi gerekecek. Bu süre içinde gece ve gündüz kurban kesilebilecek.
2 - Kimler kurban kesmekle yükümlüdür?
Akıl sağlığı yerinde, büluğa ermiş, temel ihtiyaçları ve borçlarından başka yeter sayı miktarı mala sahip olup seferi olmayan her Müslüman, kurban kesmekle yükümlü sayılıyor. Buna göre, temel ihtiyaçlarından ve borcundan başka 80,18 gram altın veya değerinde para ya da eşyaya sahip olanların kurban kesmesi gerekiyor.
3 - Kurban edilecek hayvanlar hangi nitelikleri taşımalı?
Kurban edilecek hayvanın, sağlıklı, organlarının tam ve besili olması gerekiyor. Bu nedenle, kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün, kesileceği yere gidemeyecek derecede topal, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlar kurban edilmeyecek. Ancak hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, şaşı, hafif topal, hafif hasta, bir kulağı delik veya yırtılmış olması, memelerinin yarıdan daha azının olmaması, kurban edilmesine engel olmayacak.
4 - Kurban kesmek yerine sadaka vermekle ibadet yerine getirilmiş olur mu?
Kurban ibadeti ancak kurban olacak hayvanın usulüne uygun olarak kesilmesiyle yerine getirilmiş sayılıyor. Bedelini infak etmek suretiyle, kurban ibadeti yerine getirilmiş olmuyor. Kesme olmadan hayvanı sadaka olarak bir kişiye vermek kurban yerine geçmiyor. Aynı şekilde kurban bedelini de yoksullara ya da yardım kuruluşlarına vermek suretiyle kurban ibadeti ifa edilmiş sayılmıyor.
5 - Kurbanlık olarak satın alınan hayvana, daha sonra başkaları ortak edilebilir mi?
Kurban kesmek isteyen kişiler, büyükbaş hayvanlara 7 kişiye kadar ortak olabiliyor. Böyle bir hayvan, 7 kişiye kadar ortak olarak satın alınabileceği gibi alındıktan sonra veya elde bulunan büyükbaş hayvana 7 kişiyi geçmemek kaydıyla başkaları da ortak edilebiliyor. Ancak ortak olunan büyükbaş hayvanın her bir hissesinin yedide birden az olmaması gerekiyor.
6 - Kurban kestikten sonra namaz kılmak gerekir mi?
Esas olarak kurban namazı diye bir namaz bulunmuyor. Bu namazın dini bir gereklilik olduğu inancı veya kanaati yanlış sayılıyor. Kişi sebepli veya sebepsiz dilediği kadar nafile namaz kılabiliyor. Kurban kesen kişi de böyle bir ibadeti yapma imkanına kavuştuğu için Allah'ın verdiği nimete şükür olarak iki rekat nafile namaz kılabiliyor.
7 - Kredi kartıyla kurban satın almak caiz midir?
Kurban kesmekle mükellef olan şahıs, kurbanlık hayvanı nakit olarak alabileceği gibi kredi kartıyla tek çekim veya vadeli olarak da alabiliyor. Ancak kredi kartı borcunu, ödeme tarihinde ödemek ve gecikmeden kaynaklanan faizli işleme düşmemek gerekiyor. Kredi kartıyla vadeli olarak kurban alırken, vadeyi bankanın uygulaması halinde ilave bir ücret ödenirse kesilen kurban geçerli sayılıyor.
8 - Taksitle kurban alınabilir mi?
Taksitlendirme yoluyla satın alınan bir mal da alıcının mülkiyetine geçtiği için kurban kesmesini gerektirecek mali imkana sahip olan kişinin bu yolla aldığı hayvanı kurban etmesinde bir sakınca bulunmuyor.
9 - Banka kredisiyle kurban kesilebilir mi?
Kurban kesecek kimse, kurbanını peşin satın alabileceği gibi borçlanarak da satın alabiliyor. Ancak borcun faizli alınmaması gerekiyor. Kendi imkanlarıyla kurban kesemeyecek olanların böyle yöntemlere başvurmaları dinen uygun sayılmıyor.
10 - Başkası tarafından bağışlanan parayla kurban kesilebilir mi?
Oğlu veya başkası tarafından kendisine bağış yapılan kimse bu paranın sahibi sayılıyor. Kişi, bağışlanan bu parayla isterse kurbanlık alıp kesebiliyor. Kesilen bu hayvan, kurban yerine geçiyor.
