Bürokratlarda aranan kritik hassasiyetler ve sonuçları

Bürokrasi denilince hemen akla olumsuz çağrışımlar düşer. Özellikle oligarşik bürokrasi kavramıyla birlikte bürokratlara yapışan olumsuz algı iyice pekişmiştir. Bürokratlarda olması gereken bazı hassasiyetler vardır ki bunlar yokuşları düz yapar ve sistemi rahatlatır hem de işleri kolaylaştırır. Bu yazımızda bu konuyu dokuz başlıkta açıklamaya çalışacağız.

Tecrübeli ve nitelikli bürokratlar günlük yapılacaklarını öncelik sırasına koyarak listeler ve önem sırasına göre yapmaya çalışma çalışır. Mesai sonunda da yaptığı işleri değerlendirerek vicdanen rahat bir şekilde evine gönül rahatlığı ile gider. Bir önceki gününü değerlendirdiğinde bugün daha iyi işler çıkardığını düşünür yoksa kendini rahatsız hisseder. Çünkü düne göre bir gün daha tecrübelidir. Bir de iki günü biri birine eşit olanın zararda olduğunu bilir ve buna göre davranır.

Ertelenen her işin kamuya nasıl bir yük oluşturduğunu bilmemiz gerekiyor. Hatta her erteleme birilerinin mutluluğunu çalmak veya hüznünü arttırmaktır. Zamanında yapılması gereken bir atamanın birilerinin evine sıcak çorba, zamanında yapılan bir ödemenin birilerinin iflasını önleme, hatta zamanında yapılan bir tedavinin bir can kurtarma olduğunu bilmek gerekiyor.

Kendini sorgulayan, güçlü ve zayıf yönlerini masaya yatırıp fırsat ve tehditleri tespit eden bürokrat sayısı her geçen gün azalmaktadır. Kendine tövbe veya tefekkür zamanı ayırıp yaptıklarına ve yapması gerekip te yapmadıklarına tövbe etmek önemli bir erdemdir. Kendini sorgulamayan bürokratın sistem geliştirmesi çok zordur. Kendinin farkına varamayanın elbette sistem analizi yapması da beklenemez.

Eleştiri kulağı en fazla tırmalayan ya da can sıkan kavramlardan bir tanesidir. Hele de gücün zirvesinde olanların eleştirisi, tahammül edilmesi zor bir durumdur. Bir kocakarının herkesin içerisinde adaletin zirve ismi Hz. Ömer’i eleştirmesi ve bu eleştiri karşısında da “Ömer yanıldı” zirve cevabının mübarek ağızdan dökülmesi herhalde en fazla günümüze fener olacak yitik malımız diye düşünüyorum.

Eğer bir organizasyon eleştiriye tahammül gösteremiyorsa en yalın tabirle çürümeye başlamış demektir. Övgü kadar hoşa gidecek ve övüldükçe daha fazla övgü istemek kadar insan tabiatına uygun bir davranış yoktur. İnsanlar her şeyden bıkarlar, ancak övülmekten asla bıkmazlar. İnsanları ne kadar överseniz daha fazla övülmek isterler ve övülmekten asla bıkmazlar. Övülmekten hoşlanmak bir de müptela seviyesine çıkmışsa farklı çıkan her ses insanı çılgına çevirmeye yetecektir.

Tecrübeli bürokratlar eleştirilmekten asla gocunmaz aksine sevinirler. Bunu bilen astları yapılan yanlışlıkları bu kişilere rahat bir şekilde açıklayıp sorunlar büyümeden çözüm üretilmesine yardımcı olurlar. Burnundan kıl aldırmayan ve kendinden başkasına söz hakkı vermeyenlerin bırakın eleştiriye başka fikirlere dahi tahammülü yoktur. İşte bu tür kişilerin yönettiği kurumlarda sorunlar sürekli olarak ötelenir.

Tecrübeli bürokratlar başkalarının birikimini de kullanırlar. Yapılan işleri daha etkili yapmak için sürekli olarak yeni yöntemler bulmaya çalışırlar. Her yenilik beraberinde getirdiği fırsatın yanında riski de barındırır. Yoksa böyle gelmiş böyle gider diyerek eski köye yeni adet getirmekten kaçınanlar ne fırsat yakalayabilirler ne de riskle karşılaşırlar. Nitelikli bürokratlar yemek yerken veya çay içerken dahi devlet işlerini daha iyi nasıl yaparım diye düşünürler.

Her kamu kurumunda parmakla gösterilen kişiler vardır. Ama onların yanında durmanın da bedeli vardır. Bu nedenle devlet işlerini yaparken geçimi zorda olsa doğru insanlarla birlikte hareket etmek ciddi fırsatlar doğurur. İlkeli insanlar işlerini birilerinin gözüne bakarak yapmadığı için bazen şimşekleri de üzerlerine çekerler. Bu nedenle tecrübeli bürokratlar geçimi zorda olsa ilkeli insanlarla çalışmayı tercih ederler.

Tecrübeli bürokratların masasında lüzumsuz evrak göremezsiniz. Fazla iş yapıyor algısı oluşturmak için bunların masasında evrak yığını yoktur. Çünkü böyle bir algıya gerek duymazlar. Maalesef kamuda masalardaki şişkin evrak yığınları çok yaygın bir görüntüdür. Halbuki masanın üzerinde aylarca dokunulmayan ve olması ile olmaması arasında hiçbir fark olmayan yüzlerce evrak görüntü kirliliğinden başka bir anlam ifade etmez.

Kamu görevlilerinin önemli gördüğü konuları yazıp not tutması oldukça önemli bir alışkanlıktır. Bir yazarın gerekirse kolunuza yazarak zihninizi boşaltın öğüdü oldukça önemlidir. Zira zihindeki fikirler nota dönüşerek bir anlama kavuşur. Kaldı ki not tutma alışkanlığı ifade kabiliyetini geliştirmek için ilaç gibidir. Kaldı ki bu yöntem ileride tecrübe aktarımını kitaplaştırmak için hazır kaynaktır.

Bunlar zamanın bize verilen en kıymetli hazine olduğunu düşünerek en etkili kullanma yollarını ararlar. Eğitimleri de alınsa genellikle kamuda zaman planlaması pek yapılmaz yapılsa da pek uygulanmaz. Bunda kültürel kodlarında etkisi olabilmektedir. Bir dostunuz veya arkadaşınız geçerken bir çay içeyim diye çat kapı gelebilir ve sizin yaptığını planla dostluğunuz aynı teraziye çıkar ve genellikle de ağır basar.

Bunların kendilerine ait sınırları ve kuralları vardır ve literatürlerinde bedeli ağırda olsa hayır kelimesi yer alır. Her şeye evet diyen bir kamu görevlisinin emanete ihanet ettiğini düşünmek çok da yanlış değildir. Doğru yanlış süzgecinden geçirmeden her şeyi yapmaya çalışan bir kişinin kurumlara nasıl bir kötülük yaptığını düşünmek dahi uyku kaçırıcıdır. Bunun yanında her şeye evet demekle her şeye hayır demek aynı kapıya çıkacaktır. Özetle astlarına ve üstlerinize gerektiğinde hayır diyebilmek oldukça önemlidir.

Steve Jobs bakın neler demiş; “Eğer bugün hayatının son günü olsaydı bugün normalde yapacağın şeyleri yapmak ister miydin? Uzun süre art arda hayır yanıtını verdiğimde bir şeyleri değiştirmem gerektiğini anladım. İnsanın kısa süre içinde öleceğini bilmesi yaşantısına damga vuracak kararlar vermesi açısından büyük önem taşır. Çünkü her şey, tüm dış beklentiler, gururlar, küçük düşme ya da başarısızlık korkuları tüm bunlar ölüm karşısında değerlerini yitirir, yalnızca ölümdür önemli olan.” Herhalde bu ifadelerin altına imza atmayacak yoktur. Özetin özeti olarak bütün yollar ölüme çıkıyor başka söze gerek var mı?