Yoklama kaçağı, askerlik çağındaki yükümlülerin, yasalara aykırı olarak yoklamada bulunmamalarını ve askerlik görevlerini yerine getirmemelerini ifade eder. Yoklama kaçağı olmak, idari para cezası, cezai yaptırımlar ve kamu görevlerinden mahrumiyet gibi bazı olumsuz sonuçlara yol açabilir.
1. Kanunda yazılı mazereti bulunduğuna dair belge ibraz etmeyenlerden;
a. Tabi olduğu yoklama yılı içerisinde yoklamasını yaptırmayanlar yoklama kaçağı,
b. Yirmi yaşına girmiş oldukları halde isimlerini nüfus kayıtlarına geçirmemiş bulunanlar saklı,
c. Sevke tabi olduğu halde sevkini yaptırmayanlar ile sevk edildiği birliğe katılmayanlar bakaya,
ç. Sevkini yaptırdığı halde kendisine tanınan yol süresi dışında birliğine katılanlar geç iltihak bakayası, olarak kabul edilir.
Bu durumda bulunan yükümlüler hakkında Askeralma Yönetmeliğinin 101'inci madde hükümleri uygulanır.
Kolluk kuvvetlerince asker kaçağı olduğu tespit edilen kişilerin askerlik şubesine teslim edilmesi gerekmektedir. Yoklama kaçağı olan yükümlüler askerlik başvurusu işlemlerinin ardından ilk sevk tarihinde askere alınır.
Yoklama kaçağı olup kendiliğinden asker alma genel müdürlüğüne giderek yoklamaya katılanlar, kaçak oldukları her gün için 5 TL; yakalananlar ise kaçak oldukları her gün için 10 TL öderler.
Yoklama kaçağı cezası, vergi dairesine ödenmektedir. Yoklama kaçağı cezası, bir idari para cezasıdır. İdari para cezası olduğu için AATUK uyarınca tahsil kabiliyetini haizdir.
Yoklama kaçağı olmamak için askerlik zamanı gelmiş olan yükümlü kişinin en yakın asker alma şubesine giderek yoklama başvurusunda bulunması gerekmektedir.
Kişi, askere alınma zamanının gelip gelmediğini e-devlet üzerinden de kontrol edebilir ve yoklama işlemleri için başvuruda bulunabilecektir. Bunun için asal yoklama işlemi yapmalıdır.
Yoklama kaçağı olan bir kişiye verilen ceza, o kişinin askere gitmesi ile silinmez. Verilen cezaya askerlik yapıldığı için itiraz edilmesi sonuçta herhangi bir değişiklik yaratmayacaktır.
Anayasa’nın 23. Maddesi ile herkesin yerleşme ve seyahat özgürlüğüne sahip olduğu hüküm altına alınmıştır. Bir TC vatandaşının yurt dışına çıkış ancak soruşturma veya kovuşturmadan kaynaklı olarak hakim kararı ile engellenmektedir.
Askerliği tecil ettirebilmek için güncel askerlik durum belgesi ve okul kaydı gerekmektedir. Bu belgeler ile askere gitme yükümlüsü tecil alabilecektir. Ancak süresi içerisinde bunu yapmamış ve yoklama kaçağı haline gelen kişi, okul kaydını ve öğrencilik belgesini sunsa da yoklama kaçağı olmaktan kaçamayacaktır.