Ortadoğu’da son dönemde yaşanan köklü değişimler bazı yerel aktörlerin önemini arttırdı. Suriye, Lübnan ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan özgün bir etnik olan Dürziler Suriye- İsrail çatışmasının ardından gündeme geldi. Tarih boyunca stratejik önem taşıyan Dürzi topluluğu Suriye'de Dürziler ve Bedeviler arasında başlayan çatışmalarla dünya gündeminin odağına taşıdı. Peki, Dürziler kimdir, nasıl neye inanırlar, liderleri kim, hangi ülkelerde varlar? İşte ayrıntılı bilgiler.
Bugün Lübnan, Suriye ve İsrail'de yaşayan Dürzîler İslâm dini içerisinden çıkmış diğer fırkalardan oldukça farklı bir yapıya bürünmüştür. Dürzîleri diğer fırkalardan ayıran en büyük özellik Hâkim Biemrillah’ın Tanrı olduğuna inanmalarıdır. Dürzîlik, özellikle yaratılış düşüncesi, tevil yöntemi konusunda büyük oranda İsmailîlik ile benzer noktaları olsa da dışardan gelen birçok unsuru da içine dahil ederek Şîa içerisinden neşet etmiş bütün mezheplerden farklı bir yapı ortaya koymuştur.
DÜRZİLER KİMDİR?
Dürziler, Suriye, Lübnan, İsrail ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde yaşayan, Arapça konuşan bir azınlık.
Dürziler, Dürziliği 11'inci yüzyılda Kahire'deki Fatımi imamların oluşturduğu felsefe ve tasavvuftan etkilenen mezhep olarak açıklıyor.
Dürzilikte ibadetler, tahsis edilen özel mekanlardaki meclislerde ifa ediliyor. AA'nın derlemesine göre ibadetlerini son derece gizlilik içinde yerine getiren Dürzilerin, içeriğini açıklamayı reddettikleri 'hikmet' dolu bir kitaba (Risaletu'l Hikme) sahip olduğu söyleniyor.
Suriye Dürzileri, Toplam nüfusları 700 bine yakın olduğu tahmin edilen Suriye Dürzîleri Halep ve Şam gibi büyük şehirlerin yanı sıra ağırlıklı olarak Suriye’nin Süveydâ şehrinde yaşamaktadırlar.
DÜRZİLER NEYE İNANIR?
Hamza b. Ali tarafından şekil verilen Dürzîliği İslâm dini içerisinden çıkmış diğer fırkalardan ayıran en büyük özellik Hâkim Biemrillah’ın Tanrı olduğuna inanmalarıdır.
Tanrı’nın ilahî (lâhûtî) ve insanî (nâsûtî) iki veçhesi olduğuna inanan Dürzîler, Hâkim Biemrillah’ın bu insanî veçheyi taşıdığını düşünmektedirler. Onlara göre Tanrı daha önce başka insanların bedeninde tecessüm ettiği gibi, Hz. Ali’nin ruhunu taşıyan Hâkim’de tecessüm ederek, yeryüzüne inmiştir. Fakat Tanrı’nın Hâkim’in bedeninde cisim bulması, daha öncekilerden oldukça farklı olarak mükemmel bir şekilde zuhur etmiştir.
Dürzîler, Hâkim’in öldürülmesini, gayba karışma olarak algılamaktadır. Hâkim Tanrı olması sebebiyle ölmemiş, sadece belli bir süreliğine dünyadan çekilmiştir ve yeryüzüne tekrar geri döndüğünde, dünyanın hâkimiyetini Dürzîlere verecektir.
Dürzîler, Tanrı’nın farklı insanlarda kendini göstermesi fikrinin bir yansıması olarak, insanların da öldükten sonra farklı bedenlere geçiş yaptığını düşünmektedir.
Dürzîler, Namaz, oruç, hac gibi hükmü kaldırılan ibadetlerin yerine Hamza b. Ali tarafından oluşturulan yedi esasa uyarlar. Birinci esas “doğru sözlülük” olup namazın yerine getirilmiş bir kuraldır. “Din kardeşlerini korumak” olan ikinci esas, Dürzî toplumunu bir arada tutmak gibi bir anlayıştan ortaya çıkmıştır. Oruca karşılık getirilmiş olan üçüncü esas ise "var olmayan ve yalan şeylere ibadetten vazgeçmek”tir.
Dördüncü esas olan “İblisler ve azgınlardan uzaklaşmak” prensibi ise, Dürzî inancına göre insanları gerçek olmayan bir ilaha ibadete çağıran tüm Hz. Muhammed (s.a.v.), Hz. Musa (a.s) gibi nebiler ve onların şeriatlarıyla mücadeleyi de kapsamaktadır.
Geriye kalan üç esas ise Hâkim’in mutlak tanrı olduğu, her şeyin ondan geldiği ve ondan gelene boyun eğme prensiplerini içermektedir.
DÜNYA'DAKİ DÜRZİLERİN YARISI SURİYE'DE
Dünyadaki nüfusları kimi kaynaklara göre 1 milyon civarı kimi kaynaklara göre yaklaşık 2 milyon olduğu belirtilen Dürzilerin yarısı Suriye'de yaşıyor ve ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 3'ünü oluşturuyorlar.
İSRAİL'DE ASKERİ HİZMETE ALINIYORLAR
BBC'ye göre İsrail'deki Dürzi topluluğu ise, üyelerinin askeri hizmete katılması nedeniyle, genellikle İsrail devletine sadık bir topluluk olarak kabul ediliyor. İsrail Merkez İstatistik Bürosu'na göre İsrail ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde yaklaşık 152 bin Dürzi yaşıyor.
İsrail'in yaklaşık 9 milyonluk nüfusunun yüzde 1.7'sini oluşturan Dürziler, Arap nüfusunun da yüzde 8'ine tekabül ediyor.
Ayrıca Lübnan, Ürdün ve Mısır'da da yaşayan Dürzi toplulukları bulunuyor.
SURİYE'DE KENDİ 'MİLİSLERİNİ' OLUŞTURDULAR
Suriye'deki siyasi düzende Dürziler tarihsel olarak kırılgan bir konumda yer alıyor. Yaklaşık 14 yıldır süren Suriye iç savaşında Dürziler güneyde kendi "milis güçlerini" oluşturdular.
DÜRZİLERİN ÖNE ÇIKAN ÖZELLİKLERİ
İsrail’in, kendi topraklarındaki Dürzîlerle ilişkilerini iyi tutarak, çevre ülkelerdeki Dürzî nüfusun sempatisini toplama arzusu ve Dürzîlerin İsrail’e oldukça bağlı olması Dürzî topluluğun, İsrail ordusu içinde Dürzî askerlerden oluşan özel bir birliğe sahip olması, kendi kimliklerinin ve dinlerinin ayrı bir statü olarak kabul edilmesi gibi imtiyazlar elde etmesine neden olmuştur. Öte yandan Yahudi yöneticiler Dürzîleri İsrail devletine adapte etme adına, Dürzîlere özel dinî mahkemeler açmak, onlara özel eğitim müfredatı hazırlamak ve çeşitli dinî bayramlar düzenlemek gibi birçok yeniliğe imza atmıştır.
İsrail yönetimi ve bu topraklarda yaşayan Dürzîlerin arasındaki iyi ilişki, Suriye ve Lübnan gibi bölgelerde yaşayan Dürzîlere de yansımıştır. İsrail, kendi toprakları dışında yaşayan Dürzîlerle iyi ilişkiler geliştirmiş, onlarla Yahudilere saldırmamaya dair anlaşmalar imzalamıştır. İsrail devleti tesis edilen bu iyi ilişkiyi zaman zaman Suriye ve Lübnan’ın iç işlerine karışmak için de kullanmıştır. İsrail'de yaşayan Dürzîlerin büyük bir çoğunluğu Golan Tepeleri'nde yaşamaktadır.
