Rusya'nın doğu kıyısında Salı günü meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki deprem, dakikalarca süren sarsıntılarla bölgedeki yapıları etkiledi ve tsunami endişesine yol açtı. Ancak devasa depremin ardından beklenen ölçekte bir tsunami oluşmadı. Uzmanlar, tsunami dalgalarının Pasifik havzasındaki benzer olaylara kıyasla neden daha hafif kaldığını araştırıyor.
Salı günü Rusya’nın Kamçatka Yarımadası yakınlarında meydana gelen 8,8 büyüklüğündeki deprem, dünyanın en güçlü sismik olaylarından biri olarak kayıtlara geçti. Japonya, Hawaii ve ABD Batı Kıyısı gibi bölgeler tsunami tehlikesine karşı alarma geçerken, uzmanlar dalga yüksekliğinin neden sınırlı kaldığını açıklamaya çalışıyor.
Beklenen dev tsunami neden yaşanmadı?
The Washington Times'ta yer alan habere göre; geçmişte benzer büyüklükteki depremler uzak kıyılarda büyük ve yıkıcı tsunamilere yol açmıştı. Ancak uzmanlar, bu kez oluşan tsunami dalgalarının en azından şimdilik daha sakin olduğunu belirtiyor. Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde önlemler sürerken, araştırmalar olayın etkilerini netleştirmeye devam ediyor.
Virginia Tech’ten tsunami araştırmacısı Tina Dura, “Kesinlikle Pasifik çapında bir tsunami yarattı ki bu, tsunamiler bağlamında oldukça büyük bir şey,” diyor ve ekliyor: “Ama bu büyüklükteki bir depremde mümkün olabilecekten biraz daha küçük.”
Depremin merkezi ve fay hattının rolü
Deprem, Pasifik tektonik plakasının Kuzey Amerika plakasının altına kaydığı Kamçatka Yarımadası açıklarında meydana geldi. Bu sismik olarak aktif “batma” bölgesi, dünyanın en büyük 10 depreminin ikisine ev sahipliği yapıyor. 1952’de aynı bölgede meydana gelen 9,0 büyüklüğündeki deprem, Pasifik genelinde daha büyük bir tsunamiye neden olmuştu.
İki levhanın deniz tabanında yaklaşık 12,5 mil derinlikte birbirinden kayması, suyun yer değiştirmesine ve tsunami oluşmasına yol açtı. Fiziksel okyanus bilimci ve Uluslararası Tsunami Komisyonu Başkan Yardımcısı Alexander Rabinovich, Kamçatka kıyısında dalga boylarının 4,5 metreyi aştığını belirterek, güney kıyıdaki hasarın inceleneceğini ve bazı bölgelerde dalga yüksekliğinin 15 metreyi bulabileceğini söyledi.
Tsunami nerelerde ne kadar etkili oldu?
Japonya Meteoroloji Ajansı’na göre, Japonya’da tsunami dalgaları 30 ila 90 cm arasında ölçüldü. Hawaii’de 1,5 ila 1,8 metreye ulaşan dalgalar görüldü. Kaliforniya kıyılarında çoğu yerde dalga artışı yalnızca 30 cm düzeyindeydi. Ancak kıta sahanlığının yapısı nedeniyle genellikle dalgaların büyüdüğü Crescent City’de bu yükseklik 1,2 metreye kadar çıktı.
Rusya’da, tsunami uyarıları sonrası Japonya’nın Hokkaido eyaletine bağlı Shinhidaka kentinde halk bir binanın çatısına tahliye edildi.
“Deprem büyük ama tsunami neden küçük kaldı?”
Sibirya Bilimler Akademisi’nden tsunami uzmanı Viacheslav Gusiakov, “Şu anda en büyük soru, depremden uzaktaki dalga yüksekliklerinin neden nispeten düşük olduğu,” dedi. 1952’de aynı bölgede meydana gelen benzer büyüklükteki bir deprem, Hawaii’de çok daha yıkıcı etkiler yaratmıştı.
Oregon Üniversitesi Cascadia Bölgesi Deprem Bilimi Merkezi Direktörü Diego Melgar, ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'nun modellemesine göre, yaklaşık 300 mil uzunluğundaki fay hattı boyunca arazinin 6 ila 9 metre kaydığını belirtti. Bu tür kayma miktarlarının, küçük ile yıkıcı tsunamiler arasındaki farkı belirleyebileceğini vurguladı.
2011 Japonya örneğiyle karşılaştırma
Melgar, 2011’de Japonya’da nükleer felakete yol açan depremin benzer uzunluktaki bir fay hattı boyunca araziyi 45 metreye kadar kaydırdığını ve yerel olarak 30 metreye ulaşan dalgalar oluşturduğunu hatırlattı. Aynı olay, Oregon sınırına yakın Crescent City’de de milyonlarca dolarlık hasara neden olmuştu.
“Depremlerin bir kişiliği vardır,” diyen Melgar, “Bu tür ayrıntılar tsunamiyi gerçekten etkiler,” ifadelerini kullandı.
“Henüz her şey bitmiş değil”
Melgar, yıkıcı bir tsunami oluşmadığını söylemek için henüz erken olduğunu ifade etti. Kamçatka kıyılarına ulaşan dalgaların yüksekliğinin kesinleşmesi için uydu verilerinin dikkatli bir şekilde incelenmesi ve sahada gözlem yapılması gerektiğini belirtti.
Her şeye rağmen uzmanlar, tsunami uyarı sistemlerinin işlediğini ve alınan hızlı önlemlerin bir başarı hikayesi olduğunu vurguluyor. Melgar, “Herhangi bir uyarı bile büyük bir başarıdır,” dedi.
Tsunami uyarı sistemleri işe yaradı mı?
Crescent City’de yalnızca bir güverte zarar gördü, can kaybı yaşanmadı. Rabinovich, tsunami uyarılarının oldukça etkili olduğunu, halkın kıyıdan uzaklaşması ve tekneleri güvenli bölgelere çekmesi için zaman kazandırdığını söyledi.
Tina Dura da “Pasifik Okyanusu'nu aştığınızda, herkesi bilinçlendirmek ve hazırlamak için biraz daha fazla zamanınız oluyor,” dedi.
Ancak her zaman durum bu kadar elverişli olmuyor. Cascadia dalma bölgesinde meydana gelebilecek bir kırılmada, ABD Batı Kıyısı’ndaki bölgelerin dakikalar içinde etkilenebileceği uyarısında bulundu.
