Lübnan, Filistin, Ürdün (Levant bölgesi) ile Türkiye'de bazı bölgelerde yürütülen kazılarda elde edilen ve binlerce yıl önce Bitlis'ten götürüldüğü tespit edilen obsidiyenlerin (cam kaya) izleri araştırılacak.
Bitlis Eren Üniversitesince (BEÜ), söz konusu tarihi mekanlarda ortaya çıkarılan obsidiyen taşlarının Bitlis'ten nasıl götürüldüğünün ve nasıl işlendiğinin belirlenmesi amacıyla "Tarih Öncesi Çağlarda Bitlis İli Projesi" hazırlandı.
Kültür ve Turizm Bakanlığınca onaylanan proje kapsamında kent genelinin yanı sıra özellikle volkanik Nemrut ve Süphan dağlarında yüzey araştırmalarının yapılması planlandı.
BEÜ ve farklı üniversitelerden bilim insanlarının yer aldığı proje ile obsidiyen taşlarının özellikle Nemrut ve Süphan dağlarından Levant bölgesine uzanan yolculuğunun nasıl gerçekleştiği belirlenmeye çalışılacak.
"Nemrut ve Süphan dağlarından sürekli obsidiyen götürülmüş"
Nemrut Kalderası'ndaki obsidiyenleri inceleyen BEÜ Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yunus Çiftçi, geçen yıl hazırlayarak Kültür ve Turizm Bakanlığına sundukları "Tarih Öncesi Çağlarda Bitlis İli Projesi"nin bu yıl onaylandığını söyledi.
Proje kapsamında obsidiyen ocakları, eski kültürlerin yerleşim yerleri, konumları ve yol güzergahları üzerine Bitlis genelinde yüzey araştırma çalışması yapılacağını belirten Çiftçi, şu bilgileri verdi:
"Bölgedeki Nemrut ve Süphan dağlarında obsidiyen kaynaklarına yönelik çalışma yürütülecek. Bunun sebebi ise günümüzden yaklaşık 17 bin yıl önce Levant ya da Güney Levant olarak adlandırılan Lübnan, Filistin ve Ürdün topraklarındaki yerleşimlerde yapılan arkeolojik kazılarda Bitlis'teki Nemrut ve Süphan dağlarından obsidiyen götürüldüğü tespit edilmiş. Bu sonuçlar 17 bin yıl. Yine günümüzden yaklaşık 11 bin yıl önce Göbeklitepe, Boncuklu Tarla, Körtiktepe gibi yerleşimlerde de tespit edilmiş. Nemrut ve Süphan dağlarından alınan obsidiyenler sürekli bu bölgelere taşınmış."
Binlerce yıl önceki dönemlerde metal ve madenin keşfedilmediği için insanların obsidiyenleri alet olarak kullandığını anlatan Çiftçi, obsidiyenin ortaya çıkmasıyla insanların daha kaliteli malzeme üretmek için uzak yerlere, özellikle volkanik arazilere gittiğini dile getirdi.
"Günümüzden yaklaşık 6 bin yıl önceye kadar obsidyenin sürekli kullanıldığı biliniyor"
Projenin çok kapsamlı olduğunu vurgulayan Çiftçi, "Obsidiyenleri burada yaşayan kültürlerden mi öğrendiler, yoksa gezerek mi buldular? Bunun üzerinde duracağız. Levant bölgesindeki araştırmalarda ilk obsidiyenlerin mızrak ucu, ok ucu, bıçak, kesici, delici aletlerde, değerli bir ham madde olduğundan takı ve süslemelerde kullanıldığı görülmektedir. 7 bin yıl sonrasına yani Göbeklitepe, Boncuklu Tarla, Körtiktepe gibi yerlere geldiğimizde ise küçük aletlerde ok ucu, boncuk yapımında kullanılan delici ve benzer birçok alette kullanıldığı görülüyor. Günümüzden yaklaşık 6 bin yıl önceye kadar obsidiyenin sürekli kullanıldığı biliniyor." diye konuştu.
Neolitik Çağ öncesi ve sonrasında sürekli kullanılan obsidiyenin kalitesi ve kesici özelliğinden dolayı tercih edildiğini dile getiren Çiftçi, "Levant bölgesindeki arkeolojik kazılar daha eskiye dayanıyor. Orada ele geçen obsidiyenlerin yüzde 20-25'inin Bitlis bölgesinden Nemrut ve Süphan'dan gittiği analizlerle kesinleşmiş. Körtik Tepe'deki malzemelerin de yoğunlukla buradan götürüldüğü kanıtlanmış. Yaklaşık 10 bin ile 11 bin yıl önceye ait kanıtlar da bulunuyor." dedi.
"Eylülde yüzey araştırmasına başlayacağız"
Çiftçi, projenin il genelini kapsadığını ancak odak noktalarının Nemrut ve Süphan dağları ile yakın bölgeler olduğunu bildirerek, şunları kaydetti:
"Bitlis'i tamamen istememizin sebebi, 'İnsanlar bu bölgeyi önceden biliyorlar mıydı, yol güzergahları var mıydı, buraya yerleştiler mi?' bu soruların yanıtını bulmak. Bitlis sınırları içinde 17 bin yıl önce yaşayan, yerleşen insanlar var mıydı? Malzemeyi nerede işlediler? Malzeme büyük olduğundan mecburen burada işleyip ok ucu, mızrak ucu, kesici, delici aletler yaparak küçük şekilde mi götürdüler? Bunları araştırıyoruz. 3 yıl sürmesi planlanan bu projeyle özellikle Nemrut ve Süphan dağları ve çevresinde, yol güzergahlarında, Bitlis genelini araştırıp bunu sonuçlandıracağız. BEÜ ve farklı üniversitelerden uzman araştırmacılar ve akademisyenlerden oluşturulan ekiple yüzey araştırmasına eylül ayında başlayacağız. Araziye çıkıp bu amaçlar doğrultusunda yüzey araştırması yapılacaktır."
