Mardin'de yaşamın ilk izlerinin sürüldüğü Uluköy Mağarası'nda Paleolitik Çağ'a ait yeni buluntular gün yüzüne çıkarıldı.
Kızıltepe ilçesinde birçok medeniyetin izlerinin görüldüğü Gurs Vadisi'ndeki Uluköy Mahallesi'nde bulunan mağarada, Mardin Müze Müdürlüğü başkanlığında başlatılan kurtarma kazılarının üçüncü sezonu yapılıyor.
Mardin Artuklu Üniversitesi (MAÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş başkanlığında 3 yıl önce bölgede yapılan yüzey araştırması sonucu tespit edilen mağarada, kazılar titizlikle yürütülüyor.
MAÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kodaş, Antropoloji Bölümünde Araştırma Görevlisi Dr. Çağdaş Erdem, Antropolog Dr. Birkan Gülseven, Dr. Charlotte Labedan Kodaş, Dr. Mübarek İpek, Öğretim Görevlisi Onur Dinç, Araştırma Görevlisi Bahattin İpek, arkeologlar Mehmet Şan,Samet Akatay, Hatip Aksin, Esra Acar ve Rüstem Cin'in yürüttüğü kazılarda yeni buluntulara ulaşıldı.
Bu yıl 23 metre uzunluğa, 16 metre derinliğe sahip mağarada yapılan kazılarda, daha derine inen ekipler, Paleolitik Çağ'a ait silahlar, kazıyıcılar, insanların avladıkları hayvanlara ait kemik kalıntılarının yanı sıra bu yıl ilk kez obsidyen aletlerin de olduğu buluntular elde etti.
Buluntuların, Mardin Müzesi bünyesinde kurulan restorasyon konservasyon ve analiz laboratuvarında uzmanlar tarafından temizlenerek analizleri yapılıyor.
Çok sayıda yontma taş alet ortaya çıktı
Kazının bilimsel danışmanı Doç. Dr. Ergül Kodaş, AA muhabirine, 2022'de bölgede yaptıkları yüzey araştırmasında Uluköy Mağarası'nın tespit edildiğini, bazı yerler tahribata uğradığı için de 2023'te Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Mardin Müzesi başkanlığında kurtarma kazılarının başlatıldığını anımsattı.
Bu sezon geçmiş yıllarda başlattıkları alanlarda kazıları devam etmeye, verileri güçlendirmeye ve anlamlandırmaya çalıştıklarını kaydeden Kodaş, özellikle Orta Paleolitik dönemin başı ve Erken Üst Paleolitik ile ilgili çok sayıda yeni veriye ulaştıklarını söyledi.
Bunlar arasında hayvan kemiklerinin çok önemli olduğunu bildiren Kodaş, o dönemin faunasını ve iklimini anlayabilmeleri açısından çok sayıda da yontma taş aletin ortaya çıktığını anlattı.
Yeni buluntular arasında obsidyen aletlerin de yer aldığını vurgulayan Kodaş, şöyle konuştu:
"Obsidyenin değiş tokuş malzemesi olarak Geç Paleolitik dönemde kullanıldığını düşünüyorduk. Uluköy Mağarası'nda Orta Paleolitik dönem başlarında bulduğumuz tabakada ortaya çıkan obsidyen aletler aslında bu sirkülasyonun Anadolu'da, milattan önce 160 binle 200 bin yıl kadar daha eskiye gidebileceğini göstermesi açısından çok önemli. Bu sadece Mardin bölgesi için değil tarih öncesi dönemde yakın doğuda obsidyen ticaretinin olduğunu, insan sirkülasyonunun yaşandığını göstermesi açısından çok kıymetli."
Kuzey Mezopotamya'da yapılan ilk ve tek mağara kazısı
Mağara kazılarının yüzyıllar sürdüğünü, Türkiye'de de 60-70 yıldır kazıların yapıldığı alanların bulunduğunu aktaran Kodaş, Uluköy Mağarası'nın çok yeni bir kazı olmasına rağmen önemli buluntulara ulaştıklarına dikkati çekti.
Kodaş, kazıda elde edilen buluntuların analizlerinin yapıldığını, kemikler üzerinden genetik incelemeler gerçekleştirildiğini belirterek, şöyle devam etti:
"3 yıllık bir kazı için elde ettiğimiz buluntular çok önemli. Bunun iki nedeni var, birincisi Güneydoğu Anadolu'da çok az Paleolitik çalışmanın olması, ikincisi de söz konusu mağaranın, bütün kuzey Mezopotamya'da yapılan ilk ve tek mağarası kazısı olması. Bu bağlamda da elde edilen veriler bölgesel çerçevede daha büyük etkiler yapma potansiyeline sahip."
"En az dört farklı insan türü yaşamış"
Kazıda, tarihin akışını da değiştirecek buluntulara ulaşabildiklerini aktaran Kodaş, konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Buraya Homo Erectus'un son evresinde yerleşmeye başlamışlar. Büyük ihtimalle Arkaik Sapiensler, Neandertaller ve modern Sapiens, burada en az dört farklı insan türü yaşamış ve yaklaşık 300 bin-400 bin yıl boyunca iskan görmüş. Bu nedenle kazı çok önemli. İnsanlık tarihini özellikle yakın doğu merkezli olarak Afrika'dan çıkıp dünyaya yayılan bu insan türlerinin geçiş güzergahında olmasından dolayı Uluköy Mağarası insanlık tarihini değiştirebilecek bir potansiyele sahip."
Kodaş, kazılara katkı sunan Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne, Mardin Valiliğine, Kızıltepe Kaymakamlığı ve Belediyesi ile Mardin Müzesine teşekkür etti.
"Arkeolojik buluntuların tarihe ışık tutacağına inanıyoruz"
Kültür ve Turizm İl Müdürü Ayhan Gök de Mardin Müze Müdürlüğü başkanlığında şehir merkezine yaklaşık 40 kilometre uzaklıktaki mağarada başlatılan kazının titizlikle yürütüldüğünü söyledi.
Mezopotamya'daki tek Paleolitik mağara kazısı olması dolayısıyla çalışmaları önemsediklerini vurgulayan Gök, şunları kaydetti:
"Tarihi yaklaşık 400-450 bin yıl öncesine dayanıyor. Bu mağara bizim için çok önemli, eşsiz bir kazı diyebiliriz. Çeşitli dönemlere ait çok sayıda buluntu bulundu. Henüz yeni bir kazı. Süreç ilerledikçe çok daha kıymetli arkeolojik buluntulara ulaşmayı hedefliyoruz. Yaşam Mezopotamya'da başladı. Bölgedeki kazılarla tarihi katman katman takip edebiliyoruz. Uluköy kazısını diğer kazılardan ayıran en önemli unsur, bölgedeki tek Paleolitik mağara kazısı olması. Bu nedenle burada bulunacak arkeolojik buluntuların tarihe ışık tutacağına inanıyoruz."
