Atatürk’ü iki sergiyle anıyoruz

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık’ın iş birliğiyle Cumhuriyet’in 100. yılına özel hazırlanan Bir İdealin Peşinde: Atatürk ve Alaca Höyük Sergisi Yapı Kredi Müzesi’nde sanatseverle buluşuyor. Sergi, Alaca Höyük kazılarında çıkarılan arkeolojik eserlerin önemli bir bölümü geçici süreyle izleyici karşısına çıkarıyor.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk arkeoloğu Remzi Oğuz Arık ve etnolog Hâmit Zübeyr Koşay tarafından 1935 yılında Atatürk’ün önderliğinde başlatılan Alaca Höyük kazıları ulusal arkeoloji seferberliğinin ilk büyük ve modern kazısı unvanına sahip. Sergide Alaca Höyük kazılarıyla birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kazıları sayılan Ahlatlıbel, Etiyokuşu, Karaoğlan ve Trakya Vize Tümülüsü kazılarından çıkarılan eserler de yer alıyor. Küratörlüğünü Nihat Tekdemir’in, bilimsel danışmanlığını ise Tayfun Yıldırım’ın yaptığı sergi ziyaretçilerine adeta bir arkeoloji şöleni sunuyor.

Bugünü anlamak için geçmişi bilmek gerek

Atatürk’ün “Çağdaş uygarlığı anlayabilmek, kavrayabilmek, dünyadaki eski uygarlıkları, insanlığın ilk uygarlıklarını tanıyabilmekle mümkündür” sözüyle başlayan sergide, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Çorum Müzesi ve Alacahöyük Müzesi’nden 235 adet arkeolojik eser sergileniyor. Ayrıca Türk Tarih Kurumu arşivinden ilk kez yayınlanacak fotoğraflar, Mahmut Akok tarafından yapılan orijinal çizimler ile Alacahöyük kazılarında kullanılan ve kazının adeta simgelerinden olan dekovil (vagon) sergide dikkat çekiyor.

Türk arkeologlar tarafından yapılan Alaca Höyük kazılarında açığa çıkarılan ve Hatti uygarlığına ait, son derece zarif işlenmiş gümüş kakmalı tunç geyik ve boğa heykelleri, güneş kursları, idoller, altın takılar, testiler, kadehler ile Anadolu’da Hattiler sonrası tarih sahnesine çıkan Hititlere ait arkeolojik eserlerin yer aldığı sergi Yapı Kredi Kültür Sanat’ın üç katına yayılıyor.

Atatürk’ün isteğiyle alındı

Serginin ilk katında Atatürk’ün isteğiyle satın alınan ve Alaca Höyük kazılarının ilk yıllarında kullanılan bir dekovil (vagon) karşımıza çıkıyor. Yapı Kredi Müzesi sikke koleksiyonu içine yerleştirilen ve sikkenin atası sayılan Alaca Höyük buluntusu bronz bir ingot (külçe) da bu katta sergileniyor.

Cumhuriyet Dönemi Türk arkeolojisinin gelişimi, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Anadolu’da ve Trakya’da yürütülen arkeolojik araştırmalar, Çorum/Alaca Höyük yerleşiminin kültür katmanlarıyla Kızılırmak Kavisi içindeki Hatti dünyasının etkileyici ortak kültürü, halk ve yönetici sınıfın yaşamı ve ölü gömme gelenekleri orijinal eserler ve bilgi panoları eşliğinde serginin ikinci katında ziyaretçilere aktarılıyor.

Hititlerin Alaca Höyük anıtsal mimarisinde ve heykeltıraşlığında ulaştıkları sanat düzeyi, doğal çevreyle kurulan bağ, dinsel, gündelik ve sosyal yaşama dair buluntular tematik bölümler halinde serginin üçüncü katında sunuluyor. Ayrıca insanlığın yaklaşık 6000 yıldır süregelen konut mimarisi ve gündelik eşya kullanımına dair alışkanlıkları karşılaştırılıyor, Anadolu’nun çağlar boyunca devam eden kültürel sürekliliği arkeolojik ve etnografik objeler üzerinden vurgulanıyor.

Sergide 1936-1939 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk arkeolojik kazılarını yapan Arif Müfid Mansel tarafından Kırklareli Vize tümülüslerinden çıkarılan Roma Dönemi arkeolojik eserleri de yer alıyor. Mansel’in Vize tümülüslerinde yaptığı kazılarda ortaya çıkarılan eserleri Atatürk hasta yatağındayken görmek istemiş ve bunlar 1938 yılı sonbaharında Dolmabahçe Sarayı’na getirilmişti. Atatürk’ün bu eserleri dikkatle incelediği ve Arif Müfid Mansel’e dönerek “Kazılara devam ediniz, memleketimizin kültür zenginliklerini daha çok bulacaksınız” dediği aktarılmaktadır.

Sergi kapsamında Tayfun Yıldırım ve Derya Önder editörlüğünde hazırlanan Yapı Kredi Yayınları tarafından basılan Bir İdealin Peşinde: Atatürk ve Alaca Höyük başlıklı kitapta Hatti, Hitit uygarlıkları ve Alaca Höyük konusunda çalışmalar yürüten araştırmacıların kaleme alınan 25 akademik makale yer alıyor.

Cumhuriyet’in 100. yılına özel olarak hazırlanan Bir İdealin Peşinde: Atatürk ve Alaca Höyük Sergisi, 10 Mart 2024’de kadar Yapı Kredi Müzesi’nde izleyicilerini bekliyor.

İktisadi bağımsızlık yolunda

İş Bankası Müzesi, Cumhuriyet’in 100. yılını “Yaşasın Cumhuriyet! Atatürk Döneminde İktisadi Bağımsızlığın İlk Adımları” başlıklı sergiyle kutluyor. Sergide Cumhuriyet’in kuruluş yıllarının ruhunu, İstiklal Savaşı’nın ardından siyasi bağımsızlığını kazanan bir ülkenin iktisadi bağımsızlığı inşa etmesinin ilk adımları izleyicilere sunuluyor. Cumhuriyet’in ilk yıllarında iktisadi ve sosyal hayatın kalkınmasını konu alan ve Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Dr. Murat Koraltürk’ün küratörlüğünü üstlendiği İş Sanat’ın bu yeni sergisinde, Atatürk Dönemi’nin (1923-1938) üretim ve sosyal hayatını yansıtan fotoğraflar, belge ve nesneler, anı objeleri, ülkemizde o dönemde üretilen yerli mallarından örnekler yer alıyor. Balkan Savaşları’ndan itibaren kesintisiz 10 yılı bulan savaş sürecinin bir sonucu olarak Türkiye Cumhuriyeti büyük bir yıkım ve enkazla karşı karşıya kalmıştı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında bu yıkımın onarılmasıyla uğraşıldığı ardından da ülkenin refah ve kalkınması için gerekli adımlar atıldığı görülür. Cumhuriyet’in ilk 15 yılında büyük ve küçük ölçekli yaklaşık bin işletme kuruldu. Dokuma, maden, selüloz, seramik ve kimya alanındaki büyük sanayi tesislerinin faaliyete geçmesini öngören büyük sanayi planları ve yatırımlar önemli oranda devlete bağlı kurumlarla Türkiye İş bankası ve Sümerbank gibi milli bankalar eliyle hayata geçti. Alınan kararlar, inşa edilen kurumlar, uygulanan politikalar ve yönetici kadrolar iktisadi bağımsızlığın sağlanmasında Atatürk’ün 17 Şubat 1923 günü İzmir’de İktisat Kongresi’nin açılışında söylediği “Siyasi ve askeri muzafferiyetler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça payidar olamaz.” sözünden hareketle Cumhuriyet’in iktisadi bağımsızlığını kazanması; eğitim, sağlık, tarım, ulaşım, bankacılık ve sanayide yaşanan gelişmeler, kalkınma hamleleri dönemi yansıtan nesne ve belgelerle sergide ele alınıyor.

Aile yadigârlarından dikiş makinelerine

Türkiye İş Bankası Müzesi arşivi başta olmak üzere çok sayıda kurumsal ve kişisel arşivin yanı sıra aile yadigârlarından ödünç verilen 2 bini aşkın belge, gazete küpürü, fotoğraf, film ile dikiş makinesi, tren maketi, mikroskop, madalya gibi çeşitli objelerin yer aldığı Yaşasın Cumhuriyet! Atatürk Döneminde İktisadi Bağımsızlığın İlk Adımları Sergisi, Eminönü’ndeki Türkiye İş Bankası Müzesi’nde ve Ulus’taki İktisadi Bağımsızlık Müzesi’nde 31 Aralık’a kadar pazartesi günleri hariç her gün ziyaret edilebilir.