Bu nöbetçiler kimin hududunu koruyor?

Afganistan’la ilgili tamamen yerinde ve ilgili aktörlerle görüşmelerimize dayalı müşahedelerimizi aktardığımızda haberlerin ağından sergilenen tepkiler başlıbaşına incelenmeye değer. Tepkilerin hiçbiri hiçbir bilgiye dayanmıyor, sadece önceki duyumlar veya Afganistan’la ilgili önyargıların beslediği ideolojiler. Bilgi olmayınca devreye tabii ki ya ideoloji veya psikoloji giriyor devreye. İdeoloji de psikolojiden bağımsız değil ya, neyse.

Bir tipik tepkinin de Afganları Türkiye’ye karşı, Türklüğe karşı konumlandırma çabası olduğunu söylemiştik. En son ünlü Türk şairi Ali Şir Nevai’nin anıtının yıkılmasıyla ilgili bir haber üzerinden Taliban’a neredeyse tam bir “Türk düşmanlığı” rolü yazılmış. Haberin ilk kaynağının İngiliz yayın kuruluşu BBC olması aslında olayın yarısını aydınlatıyor.

Büyük Osmanlı devletini yıkıp Anadolu’ya sıkıştıran İngiliz stratejisinin en işe yarar taktiği Türklerle kendi kardeşleri diğer kavimler arasında nefret ve düşmanlık tohumları ekmek değil miydi? Türkiye’yi küçültmenin bundan daha etkili nasıl bir yolu olabilirdi? Bugün bile Türklerle Araplar veya Kürtler arasındaki herhangi bir yakınlaşmanın karşısına hemen çıkan sazanlar Türk milliyetçiliğine mi hizmet etmiş oluyorlar İngiliz sömürgeciliğine mi? Oysa Afganistan’ın hem halk olarak hem de bugünkü bütün yöneticileri itibariyle Türkiye’ye ve Türklere dostluğu, muhabbeti ve yakınlığı tartışılamaz bile.

Bu dostluğun Osmanlı zamanındaki tezahürlerine hiç girmeyelim şimdi. Sadece Afganistan’ın NATO işgali altında olduğu yıllarda bile Taliban’ın bütün NATO üyesi ülkelerin askerlerine kök söktürdüğü günlerde Türk askerinin bir tür dokunulmazlık imtiyazına sahip olduğunu hatırlatabiliriz. Oysa Türkiye de Taliban’ın topyekûn işgalci olarak muamele ettiği NATO adına oradaydı. NATO’nun bütün unsurlarını düşman olarak kodlamış olan Taliban Türk askerini hepsinden ayırt ediyordu. Bu bilindiği için birçok ABD veya diğer ülke askerleri veya görevlileri Kabil’deki güvenli alanın dışına çıktığında Türk bayrağı takarak sokaklarda güvenle dolaşabiliyordu. Türkiye’ye karşı Taliban’ın bu davranışı konjonktürel değil, çok köklü bir tarihe ve duygusal yakınlığa dayanıyor. Şimdi iktidara gelmişken Türkiye’ye karşı tavrı neden değişsin?

Görüştüğümüz devlet görevlilerinin hepsi Türkiye ile siyasi, ticari ve her türlü ilişkiye bütün ülkelere nazaran öncelik vermeye hazır olduklarını bizzat söylüyorlar. Halihazırda Afganistan’daki bütün yabancı okullar yasak olduğu halde Türk Maarif okulları bu yasaktan muaf.

Buna rağmen ünlü Türk şairi Ali Şir Nevav’nin anıtının yıkılması “haberi” ne anlama geliyor? Evet, bu sadece bir “haber”, hem de BBC haberi. Haber olmadan önceki vaka şu: Taliban sadece Ali Şir Nevai’ninkini değil birçok heykeli yıkmıştır. Olayın Türklerle veya Türkiye’ye karşı olmakla bir ilgisi yok. Taliban’ın heykellere karşı tavrı belli, dini bir temeli ve gerekçesi var: Heykeller her durumda putlaştırmaya götürür. Saygın bir insanın bile heykelini yapmak onu kültleştirir ve insan olmaktan çıkarıp illaki saygıda İslami çizgiyi aşan bir noktaya taşırır. Bu anlayış esasen İslam’ın tevhid anlayışının tarih boyunca uygulanmış bir pratiğidir. İslam’ın heykellere karşı olduğu düşüncesini bugün bu kadar yadırgıyor olmak belki heykellere fazla aşina hale getirilmiş olmamızdan geliyor. Ama Taliban’ın halen sadakatle tabi olduğu İslam anlayışında heykel haramdır. Aynı kapsamda Taliban İngilizlerden 1919 Afganistan’ın bağımsızlığını alan ve en güçlü Peştun liderlerinden Emanullah Han’ın hem heykellerini yıkmış hem de bütün fotoğraflarını ortadan kaldırmış, Hazaralar’ın lideri Abdülali Mezar’in heykelini de yıkmış. Şimdi Taliban’a Peştun veya Hazara düşmanı dememiz mi gerekiyor?

İşin ilginç tarafı bu olay BBC tarafından haberleştirilmeden önce heykelli anıtın yerine aynı Taliban yönetimi Emir Ali Şir Nevai yazıtının restorasyonu ve süslenmesi için çalışmalara başlamış bile. Yani hedef Ali Şir Nevai olmadığı gibi Taliban yönetimi bu ünlü Türk şairine gereken saygıyı gösteriyor, ona heykelsiz, Müslümana yaraşır bir yazıt yapmaya başlamış bile. Anıtın yer aldığı Mezar-ı Şerif belediye başkanı yeni yazıtın 1,5 milyon Afgani’ye (yaklaşık 25,000 $) mal olacağını ve bu restorasyonla Ali Şir Nevai’nin hatırasının daha güzel ve daha anlamlı bir şekilde temsil edileceğini de ifade etmiş.

BBC haberi ise tam da Türklerde uyandırmak istediği etkiyi yapmış ve olay Türklere bir saldırı olarak yansıtılmış, bizdeki sazanlar da “Taliban, Büyük Türk Şairi Ali Şir Nevai’nin Heykelini Yıktı” diye duyurarak BBC’nin bu oltasına takılmış. Tabii bizdekiler sazan mı, yoksa tam da BBC’nin baktığı yerden bakıp, kurduğu amaçtan, gösterdiği yoldan hizmete mi koşuyorlar? Ona ayrı bakmak gerek.

Elbette Türkiye’nin gönül coğrafyasındaki halklarla aralarına böyle nefret tohumları ekmeye çalışmanın ne Türkiye’ye ne Türklere hiçbir hizmeti yok. Bu bakış açısının milliyetçilikle hiç alakası yok. Bu milliyetçilik tarzının Türkiye’ye koca bir Osmanlı nüfuz alanını kaybettirdiğini aklımızdan çıkarmamamız gerekiyor. Bizim kaybettiğimizi, bizim milliyetçi gurur adına gözden çıkardığımız kendi vatanlarımızı İngiliz, Fransız, Amerikalı yamyam gibi sahipleniyor. Bizim “Arap çölleri” diye küçümsediğimiz, “bir Mehmetçiğimizi feda edemeyiz” gibi tuhaf bir milliyetçilikle terk ettiğimiz kendi vatan topraklarımıza İngiliz, Fransız ve Amerikalı büyük bir iştahla çöktü ve o gün bugün ne bizim ne terk ettiğimiz topraklardaki insanların iki yakası biraraya gelemedi. Bugün bu iki yakayı bir araya getirme yönündeki her girişimin karşısına aynı ulusalcı kafanın dikilmesi, bunların kimin adına nöbet tuttuklarını sorgulamamızı gerektirmez mi?

Bugün bağımsızlığına gerçek bir kurtuluş savaşıyla kavuştuktan sonra, bağımsız iradesiyle Türkiye’ye kimseye göstermediği dostluğu ve yakınlığı gösteren Afganistan’a karşı soğutma çabası tam da bu nöbet görevinin bir ifası. Ne fazlası ne eksiği.