Emeklilik, uzun yıllar süren çalışma hayatının ardından gelen yeni bir yaşam evresini ifade ederken, bu sürecin ne zaman başlayacağı ise milyonlarca çalışan için büyük merak konusu. Sosyal güvenlik sistemine bağlı olarak emeklilik koşulları ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de, Türkiye’de vatandaşların emeklilik tarihlerini ve alacakları maaşları öğrenmeleri artık çok daha kolay. Resmi kurumlar tarafından sunulan dijital emeklilik hesaplama sistemleri, sigorta başlangıç tarihi, prim gün sayısı ve yaş gibi verilerle kişiye özel emeklilik projeksiyonu sunuyor. İşte emeklilik planlamasında bilmeniz gereken temel detaylar…
Çalışma hayatının son durağı olan emeklilik, hem maddi güvence hem de huzurlu bir yaşamın kapısını aralıyor. Ancak bu sürece ne zaman girileceği, kişisel sigorta geçmişine ve sosyal güvenlik yasalarına göre değişiyor. Türkiye’de emeklilik sürecini daha şeffaf ve erişilebilir kılmak amacıyla geliştirilen emeklilik hesaplama sistemleri, çalışanların kendi verileri üzerinden tahmini emeklilik tarihlerini ve maaşlarını öğrenmesini sağlıyor. Prim gün sayısından yaş kriterine kadar pek çok etkenin devreye girdiği bu sistemler sayesinde, emeklilik artık daha planlı bir sürece dönüşüyor.
Emekli olabilmek için genellikle belirlenmiş bir yaşa gelmiş olmak, uzun süre kesintisiz çalışmış olmak ve düzenli olarak prim ödemiş olmak gibi şartlar gereklidir. Bu şartlar, bir ülkenin sosyal güvenlik stratejileri ve ekonomik koşulları doğrultusunda şekillenir ve emeklilik haklarının kazanılmasında temel yönlendiriciler olarak işlev görür.
Emeklilik hakkı için erkekler için 25 yıl sigortalılık süresi kadınlar için 20 yıl olarak uygulanıyor. Yine işe giriş tarihine göre belli bir primin de ödenmesi şartı var. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar için yaş şartı kaldırıldı ve EYT yasası ile emekli olma hakkına kavuştular. Peki EYT’yi kaçıranlar nasıl erken emekli olacak? Erken emeklilik için gerekli şartlar neler? İşte 7 formüller erken emekli olmanın şartları;
1- ÇOCUK AVANTAJI:
Kadın çalışanlar için çocukları üzerinden prim kazanma imkanı bulunuyor. Bu imkan 3 çocuğa kadar borçlanma ile 2160 gün, yani 6 yıl kazandırıyor. Böylece yaşı ve yılı dolmuş bir anne 3 çocuğu varsa 6 yıl erken emekli olabiliyor. Burada tek şart, çocukların sigortadan önce doğmuş olması.
Staj yapan anneler için bu istisna da uygulanıyor ve stajdan sonraki çocuklar borçlanıldığında işe giriş tarihi geri çekiliyor. Bu sayede EYT yasası kapsamına iren anneler de bulunuyor.
2- ASKERLİĞİ ÖNE ÇIKARIN
Erkeklerde ise askerlik süreleri hem yaşı geriye çekerken hem de prim kazanma imkanı veriyor. Sigortalı olmadan önce yapılan askerlik için borçlanılması, sigorta giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye çekiyor. Böylece en az 1 yaş önce emeklilik imkanı bulunuyor. Hatta bu imkan sayesinde 8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olmasına rağmen borçlanarak EYT'den emekli olan çok sayıda sigortalı da bulunuyor.
3- 10 YIL PRİM YETERLİ OLACAK
Kısmi emeklilik de denilen yöntemde ise 15 yıl ve 3600 günü dolduranlar daha fazla çalışmadan emekli olabiliyor. Burada ise yaş şartı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 yaşa kadar çıkıyor. Bu imkan 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar için geçerli. Sonrası için ise prim 4500'e, yıl şartı 25'e çıkıyor. 15 yıl 3600 günü olan erkek sigortalı 55 kadın sigortalı ise 50 yaşını doldurmuşsa kısmi emeklilik hakkından yararlanabiliyor.
4- YÜZDE 60 RAPOR TESTİ YETERLİ
Çalışırken iş yapabilme gücünü en az yüzde 60 kaybedenler sağlık raporu alarak malulen emekli olabiliyor. En az 1800 gün prim yeterli oluyor. Yaş şartı aranmıyor. Bunun için SGK'dan hastaneye sevk almak gerekiyor. Verilecek heyet raporu SGK tarafından onaylanınca maaş bağlanıyor. Ancak malulen emekliler çalışamıyor. Çalışınca emekli maaşı kesiliyor.
5- VERGİ İNDİRİMİ YAŞI KALDIRIR
Engelli çalışanlar en az yüzde 40 engellilik ile vergi indirimi aldıklarında yaş şartına bakılmadan 15 yıl 3 bin 600 günden başlayarak işe giriş tarihlerine göre 18 yıl 4680 güne kadar süreyle emekli olabiliyor. Engelli emeklilik hakkından yararlananlar çalışabiliyor ve emekli maaşları kesilmiyor.
6- YIPRANMAYA PAYI
Ağır işlerde çalışanlar, madenciler, gazeteciler, gemi adamları gibi mesleklerde çalışanlar sigortalılık sürelerine belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkanına kavuşuyor. Burada eklenen prim süresinin yarısı kadar süre de yaş şartından düşülüyor.
7- ANNELERE PRİM VAR
Başkasının bakımına muhtaç derecede engelli çocuğu bulunan annelerin de 1 Ekim 2008 sonrası primlerinin dörtte biri toplam primlerine ekleniyor. Bu süre yaş şartından da düşülüyor. Böylece 4 yıl çalışan bir anne 5 yıl çalışmış gibi oluyor ve erken yaşta emekli maaşı alabiliyor.
