Adana denilince akla kebap ve şalgam suyu gelir. Oysa Adana'nın tarihi kimliği de en az mutfağı kadar zengin. Geçtiğimiz hafta "Yenilmez Şehir" olarak bilinen ve UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Anavarza Antik Kenti'ni gezdik. Roma döneminin sütunlu caddeleri, Zafer Takı ve dünyanın ilk çift şeritli yolu görülmeye değer.
Adana denince aklınıza ne geliyor? Kebap, şalgam, ciğer, meze, içli köfte, hatta bir tabak karışık kebap yediğinizde burnunuza gelen o duman kokusu... Evet, şehri gezmeye başlamadan önce bu lezzetlerle buluşmak, mutlaka ilk yapılması gerekenlerden. Adana’nın mutfağında kaybolduğunuzda hem midede hem de gönülde bir iz bırakıyorsunuz. Şehir öyle bir yer ki kebapla başlayıp, şalgamla sonlandırdığınız bir günü, aklınızdan kolayca çıkaramıyorsunuz. Ama Adana sadece damak tadınızla değil, tarihî mirasıyla da büyülüyor. Yani bu şehri gezip sadece kebapla değil, aynı zamanda geçmişin gizemli izleriyle de dolu bir keşfe çıkmanız şart! Mesela tarihte “Yenilmez Şehir” adıyla tanınan ve UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’nde yer alan Anavarza Antik Kenti… Bir zamanlar büyük bir yerleşim yeri olan Anavarza, bugüne kadar ulaşan kalıntılarıyla, o eski zamanlardan sesleniyor. Sütunlu caddeleri, Roma döneminden kalan Zafer Takı, dünyanın ilk çift şeritli yolunu barındıran antik yapıları. Hani o “tarihi keşfe çıkalım” dediğinizde, işte tam da böyle bir yer! Anavarza’nın sütunlu caddelerinde yürüyüp, Yaşar Kemal’in romanlarında hayat bulan kayalıkları görmek, Adana gezisini unutulmaz kılacak bir adım.
Anadolu’nun en önemli metropollerinden biri
Anavarza Antik Kenti, Çukurova’nın derinliklerinde, Adana’nın Kozan ilçesinin 28 km güneyinde bulunan Dilekkaya Köyü sınırlarında, etkileyici bir tarihe ve büyük bir kültürel mirasa ev sahipliği yapıyor. Antik kentin bulunduğu bu bölge, Adana’nın üç önemli ilçesi olan Ceyhan, Seyhan ve Kadirli’nin sınırlarına yakın bir konumda yer alıyor. M.Ö. 1. yüzyılda Romalılar, ele geçirdikleri Ceyhan havzasının idaresini Vassal kral olarak atadıkları Tarkondimotos’a bırakmışlar. Roma döneminde giderek güçlenen ve M.S. 2. yüzyılda sonlarında antik dünyanın dev kenti Tarsus ile Kilikya Birliği’nin liderliği için rekabet halinde olan Anavarza, bu tarihten itibaren Anadolu’nun en önemli metropollerinden biri haline gelmiş. Anavarza, M.S. 3. yüzyılda birçok askeri ayrıcalık elde ederek “Metropolis” unvanını almış. Sonraki dönemlerde Doğu Roma, Arap ve Ermeni hâkimiyetine giren Anavarza, bin 375 yılında Memlukler tarafından alınmış ve bu dönemden sonra kentte büyük ölçekli bir yerleşim olmamış.
Antik Çağ’a ait bilinen ilk çift şeritli sütunlu yol Anavarza’nın en dikkat çekici özelliklerinden biri, dünyanın bilinen ilk çift şeritli yolunun burada bulunması. 2013’te kazılmaya başlanıp, arkeolojik çalışmalara hızla açığa çıkarılan iki bin 700 metre uzunluğunda ve 34 metre genişliğindeki bu yol, sadece mimarisiyle değil, üzerinde yer alan dükkânlarla da dönemin ticaret yapısını gösteriyor. Etrafı surlarla çevrili bin 300 hektarlık alanda bulunan bu eşsiz antik yerleşim, Çukurova’nın en büyük anıtsal yapılarından biri olan Anavarza Kalesi’ne de ev sahipliği yapıyor.
Anadolu’nun en büyük anıtsal şehir kapısı
Bir diğer çarpıcı kalıntı ise Zafer Takı. Restorasyon çalışmaları 2018 yılında başlayan 28 metre uzunlukta, 5,40 metre genişlikte ve 14 metre yükseklikteki anıtsal şehir kapısı; Romalılar tarafından 3. yüzyılda Perslere karşı kazanılan zaferin anısına ‘Zafer Takı’ olarak inşa edilmiş. Dünyanın ilk duble yolunun başlangıç noktasında bulunan Zafer Takı 3 kemer, 8 ayak ve 6 sütundan oluşuyor. Bu tarihi keşif yolculuğunda, Anavarza’nın hamamı, kilise kalıntısı, tiyatro ve stadyumu gibi yapıları da görmek mümkün. Özellikle Roma dönemine ait hamam, sadece temizlik amaçlı değil, aynı zamanda sosyal etkileşimin ve eğlencenin de merkeziymiş. Halkın bir araya geldiği, sosyalleştiği ve günlük yaşamla ilgili pek çok etkinliğin yapıldığı bir alan olarak işlev görmüş. Ayrıca günümüze ulaşmış eski fotoğraflarda buranın pamuk tarlası olduğu görülüyor. Çiftçiler antik kentin üzerinde tarım yapıyormuş.
Yaşar Kemal’in romanlarında Anavarza’nın yankısı
Anavarza, sadece görkemli kalıntılarıyla değil, edebiyatın derin izlerini de taşıyan bir yer. Anavarza’nın hemen yakınlarında, ünlü Türk yazar Yaşar Kemal’in doğduğu köy yer alıyor. Yaşar Kemal’in köyü, onun eserlerine ilham veren büyüleyici doğasıyla ünlü. Bu topraklar, belki de onun kaleminden dökülen her satırın arkasındaki gizemi taşıyor. Hatta, Yaşar Kemal’in “İnce Memed” romanında Anavarza’da geçen bir bölüm bulunuyor. “Yılanı Öldürseler” adlı romanı ise Anavarza kayalıklarında geçer. Şehri gezerken, bu tarihî dokuyu görmek insanı bir romanın içinde kaybolmuş gibi hissettiriyor. Anavarza’ya gittiğinizde belki de İnce Memed’in ruhunu biraz olsun hissedebilirsiniz.
