Müller'in gözünden Abdülhamid'in kütüphanesi: İsteksiz bir şekilde ayrıldık

Osmanlı Devleti'ne 33 yıl boyunca hizmet eden Sultan İkinci Abdülhamid Han'ın en önemli vasıflarından biri kitapseverliğiydi. Farklı sahalarda yüzlerce eserin tercümesini yaptırmış, ücretsiz kitap dağıtır, mezuniyet merasimlerinde talebelere hediye edilmek üzere kitaplar gönderirdi. Saltanatının ilk 14 yılında basılan 4 bin kitaptan sadece 200 kadarı dini eserdi.

Yabancı dilde bastırdığı kitapların neredeyse tamamı Fransızca eserlerdi. Siyasetten sanata, dini ilimlerden fen bilimlerine kadar çeşitli sahalardaki meselelere ilgi gösteriyordu. 2. Abdülhamid Han, Yıldız Sarayı'na çok zengin bir kütüphane yaptırdı. Dünyanın her tarafından getirilen eserlerle donatıldı. 2. Abdülhamid Han bu kütüphane mekanını çok sever, sık sık görüşmelerini de burada yapardı. Her yıl İstanbul'a davet ettiği yabancı ilim adamlarına ve yazarlara nişanlar veriyordu.

Abdülhamid'in daveti üzerine gittiler

Pek çok kez 2. Abdülhamid Han'ın huzuruna kabul edilen İngiliz filoloğu Friedrich Max Müller ile iyi bir yazar olan Georgina Müller çifti yine bir davet günü Yıldız Sarayında Abdülhamid Han'ın, "Siz benim özel kütüphanemi görmediniz, bilhassa ziyaret etmenizi arzu ederim" demesi üzerine çiftin gezi programına kütüphane ziyaretini de ilave etmiş.

Yıldız Sarayı'nın ana kapısından geçen Müller çifti, kütüphaneciyle sohbetleri sonrası kataloglarla dolu masaya oturur. İncelemek istedikleri kitapları isterler. Bu gezinti esnasında kütüphaneci, 2. Sultan Abdülhamid'in kütüphanenin bütün düzeniyle ilgilendiğini ve hemen her gün buraya uğradığını da söyledi.

İsteksiz bir şekilde ayrıldılar

Müller çifti kütüphaneden ayrıldıktan sonra bayan Müller, bizzat gördüğü ve incelediği bu kütüphaneyi 1897'de basılan hatıratında şöyle anlatıyor:

"İhtiyar kütüphanecinin, kocamın görmek istediği herhangi bir kitabı bulmak için gösterdiği içten gayret cidden dokunaklıydı. Yardımcıları ona gayet bilinçli olarak yardım ediyorlardı. Bize evvela çok güzel resimlendirilmiş (minyatürler) ve ciltlenmiş nefis İran el yazmaları getirdiler. Ben, onlara, kocamın kütüphanede Hindistan'dan getirilmiş ne gibi kitaplar bulunduğunu görmek istediğini anlattığım zaman, ellerinde ne varsa hemen önümüze döktüler. Ama bunlar daha ziyade müziğe ait eserlerdi. Şerh ve tefsirleriyle birlikte Kur'an'dan bazı nefis el yazmaları getirdikten sonra etrafta dolaşıp mevcut eserleri umumi olarak bizzat tetkik etmemizi istediler. Kitaplıklar müteharrik [hareketli] raflariyle en güzel yapım tarzı idi. Bir köşede Fransız, İngiliz ve Alman klasiklerinin çok güzel bir koleksiyonunu bulduk. Odanın orta kısmında ise, içlerinde ekserisi Sultan'a hediye olan muhteşem resimli ciltler bulunan cam mahfazalar duruyordu. Kocam, kütüphane memuruyla konuşurken, yardımcıları bana ve oğluma Osmanlı imparatorluğunun dahilinde bulunan bazı nefis yerlerin ve İstanbul'daki bazı umumi binaların resimlerini gösterdiler. Kütüphane memurundan, Zat-ı Şahanelerinin, kütüphane tanzimi ile bizzat meşgul olduklarını ve hemen her gün burayı ziyaret ettiklerini öğrendim. Sultan, kocamın kendisinden kabulünü rica ettiği kitaplarının, vasıl oldukları zaman, müstesna bir köşeye yerleştirilmelerini emir buyurmuşlar. Buradan isteksiz bir şekilde ayrıldık."