Rami’ye Ağa Han Dokunuşu

Mimarlık, sadece mekân inşa etme sanatı değildir; aynı zamanda kültürel hafızayı koruma, toplumsal fayda üretme ve estetikle etik arasında bir köprü kurma pratiğidir. İşte bu anlayışla 1977 yılında kurulan Ağa Han Mimarlık Ödülü, modern İslam dünyasının mimari mirasını değerlendirme biçimimizi kökten değiştirmiştir. Ödül, yalnızca tasarım kalitesini değil, toplumsal etkileri, sürdürülebilirliği ve kültürel bağlamla kurulan ilişkiyi de göz önünde bulundurarak benzersiz bir jüri sistemine sahiptir. Üç yılda bir verilen bu ödülün toplam fonu 1 milyon Amerikan dolarıdır ve bu miktar kazanan projeler arasında paylaştırılır.

2025 yılı kısa listesine kalmayı başaran Rami Kütüphanesi, bu büyük mirasın Türkiye’deki güncel ve etkileyici bir temsili. 18. yüzyılda III. Mustafa döneminde askerî kışla olarak inşa edilen Rami, zaman içinde işlevini kaybederek uzun süre âtıl kalmış bir yapıydı. Ancak Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yoğun gayretleri sonucu yürütülen kapsamlı restorasyon ve yeniden işlevlendirme süreci sonucunda Rami, Türkiye’nin en büyük ve en kapsamlı kütüphanesine dönüştürüldü. Bu dönüşüm, yalnızca fiziksel değil; aynı zamanda kültürel, sosyal ve kamusal düzeyde bir dönüşümün de habercisidir.

36 bin metrekarelik kapalı alanı ve 220 bin metrekarelik peyzaj düzenlemesiyle Rami Kütüphanesi, bugün yalnızca bir kitap mekanı değil, bir yaşam alanıdır. Çocuk ve gençlik kütüphaneleri, dijital arşiv salonları, sanat galerileri, müzeler, okuma bahçeleri ve etkinlik alanlarıyla birlikte çok işlevli bir kültür kompleksi olarak hizmet vermektedir. En önemlisi ise, tüm bu dönüşümün tarihi dokuyu yutmadan, onunla diyalog kurarak yapılmış olmasıdır. Ne bir nostalji tuzağına düşülmüş ne de geçmişle bağları koparan bir modernizm tercih edilmiştir. Rami, bu anlamda sessiz ama derinlikli bir mimarlık anlayışının ifadesidir.

Türkiye’nin Ağa Han Mimarlık Ödülü ile ilişkisi aslında oldukça köklüdür. Türkiye’nin Ağa Han Mimarlık Ödülü ile ilişkisi, derin bir tarih ve çok sayıda ödüllü projeyle örülüdür. 1980’de Ağa Han Ödülü’nü kazanan ilk Türk mimar olan Turgut Cansever, Türk Tarih Kurumu binası (Ankara, 1966, Cansever & Ertur Yener) ile ödül kazanmış, hemen ardından Ağustos 1980 döngüsünde Ertegün Evi (Bodrum, 1973) de ödüle layık görülmüştür . Cansever, Demir Tatil Köyü (Bodrum, 1987) ile 1990–1992 döngüsünde ödülü üçüncü kez alarak bu başarıyı sürdürmüştür 1986 yılında Sedad Hakkı Eldem’in İstanbul’daki Sosyal Güvenlik Kompleksi, 1995’te TBMM Camii (Behruz ve Can Çinici), 2004’te ise Han Tümertekin’in tasarladığı B2 Evi ödül almıştır. Tüm bu projelerin ortak noktası, sadece estetik başarı değil; aynı zamanda kamusal değer üretimi ve kültürel bağlamla kurdukları güçlü ilişkilerdir.

Han Tümertekin imzalı Rami Kütüphanesi işte bu tarihsel çizginin yeni halkası olma potansiyelini taşıyor. Türkiye’den kamuya açık, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir yapının uluslararası ölçekte dikkat çekmesi büyük anlam taşıyor. Ağa Han Ödülü’nün kısa listesine kalmak bile, projeyi inşa eden mimarlardan Bakanlık yetkililerine kadar geniş bir vizyonun takdir edilmesi anlamına geliyor. Bu ödül yalnızca bir “tasarım ödülü” değildir; aynı zamanda bir medeniyet ödülüdür.

Ağa Han Mimarlık Ödülü, bizlere mimarlığın sadece fiziksel çevreyi değil, toplumsal belleği, insan onurunu ve kültürel sürekliliği de inşa ettiğini hatırlatır. Rami Kütüphanesi ise tam da bu anlayışla ortaya çıkmış, geçmişin yükünü değil bilgisini taşıyan, geleceği ise kamusal fayda üzerinden kuran bir yapı olarak Türkiye’nin mimarlık tarihine şimdiden adını yazdırmıştır.

Bu nedenle Rami’nin adaylığı sadece bir binanın değil, Türkiye’nin mimari düşüncesinde olgunlaşmaya başlayan yeni bir kamu yararı kültürünün de adaylığıdır. Eğer ödülü kazanırsa, bu yalnızca mimarlar için değil; kamusal alanın kalitesini önemseyen herkes için bir kazanım olacaktır. Ve belki de bu başarı, Türkiye’de mimarlığın yeniden toplumla barışmasının başlangıcı olur.