Cumhurbaşkanlığı sistemi:
2017 anayasa referandumu
Türkiye'de hükumet sistemi tartışmaları yeni değildir. 1982 Anayasasının yapılış çalışmaları sırasında da ortaya atılan bu sorun, daha sonraları merhum Turgut Özal ve Süleyman Demirel tarafından da gündeme getirdi, ancak bu konuda ciddi bir girişimde bulunulmadan tartışma gündemden düştü.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve AK Parti tarafından zaman zaman gündeme taşınan yeni anayasa yapımı hayata geçmese de 2007 ve 2010 yıllarında anayasada kapsamlı değişiklikler yapıldı. 2007 de cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesinin referandumdan geçmesi aslında bugünkü referandumun da mihenk taşı oldu.
15 Temmuz darbe girişimi ardından Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli'nin cumhurbaşkanlığı sistemi açıklaması referanduma açılan kapıyı araladı. AK Parti ve MHP heyetleri arasında yapılan görüşmeler sonucunda AK Parti'nin hazırladığı teklif TBMM Anayasa Komisyonuna geldi. 30 Aralık'ta komisyon çalışmalarını tamamladı ve sonuç olarak 21 değişiklikten üçü tekliften çıkarıldı.
Meclis Anayasa Komisyonundaki görüşmelerin tamamlanmasının ardından 18 maddelik değişiklik teklifi oylamaları için meclis oylaması süreci 9 Ocak'ta başladı. Oylamanın ilk turu 15 Ocak'ta tamamlandı. Onaylanan değişikliği yürürlüğe koymak için yapılan nihai oylama referandum sınırı olan 330'u geçerek 339 oyla kabul edildi ancak doğrudan yürürlüğe girmesi için gerek olan 367 barajının altında kaldı. Mecliste kabul edilen 18 maddelik yasa tasarısı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın onayına sunuldu. Cumhurbaşkanının onayıyla birlikte Resmi Gazete'de yayımlanan anayasa tasarısının 16 Nisan'da referanduma sunulacağını Yüksek Seçim Kurulu açıkladı.
CHP kürsüyü işgal etti
Meclis'te referandum kavgası TBMM Genel Kurulunda, anayasa değişikliği teklifinin görüşmelerinde Meclis'de ender görülen tartışma ve kavgalar yaşandı. CHP'lilerin kürsüyü işgal etmesi üzerine, AK Parti'liler kürsü ile Başkanlık Divanı arasına geçerek, CHP'lileri kürsüden uzaklaştırmaya çalıştı. Bu sırada iki partinin milletvekilleri arasında yumruklaşmaya varan kavga yaşandı, bazı milletvekilleri de yaralandı.
Anayasa değişiklik paketinin meclisteki görüşmeleri sırasında kadın vekiller arasında da büyük kavga çıktı. Anayasa değişiklik teklifi için mecliste ikinci tur oylama yapılacakken, bağımsız milletvekili Aylin Nazlıaka kendisini kürsüye kelepçeleyince teklif üzerindeki görüşmeler durdu. AK Parti’li kadın vekiller kürsüye müdahale edip, mikrofonu sökerek eyleme son verdiklerinde mecliste neredeyse kavgaya karışmayan kalmadı.
Avrupayı gölgeleyen yüklesen faşizm
Avrupa ülkeleri, Türkiye'de 16 Nisan'da gerçekleştirilecek olan anayasa referandumu çerçevesinde Türk siyasetçilerin Avrupa'da yaşayan vatandaşlarıyla buluşmalarını faşist yaptırımlarla engelledi. Türk siyasetçilerin arzu ettikleri mitingler sudan gerekçelerle iptal edildi ve en son Rotterdam'da mitinglere yasak getirildi.Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'na Hollanda'ya uçuş izni verilmemesi ve nihayetinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya'nın Hollanda'dan sınır dışı edilmesi Türkiye'nin tepkisini çekti.
Bu yıl içerisinde Avrupa'nın değişik ülkelerinde yapılacak seçimlerde yaşanan tartışmalar ve Türkiye'de 16 Nisan'da gerçekleştirilecek olan anayasa referandumuna müdahale etme çabaları Avrupa ülkelerinde bu düşmanca politikaların son dönemde yoğunlaşmasına neden oldu.
Seçim propagandası
Siyasi partilerin, radyo ve televizyon kanalları ile yazılı, sözlü ve görsel basında yapacakları propagandalarda, Türkçe'nin yanı sıra farklı dil ve lehçeler de kullanılabilecek.
Siyasi partiler, oy verme gününden önceki 24 saate kadar radyo ve televizyonlarda birlikte veya ayrı ayrı açık oturum, röportaj, panel gibi programlara katılarak görüşlerini açıklayabilecekler.
Siyasi partilerin açık veya kapalı yer toplantıları, radyo ve televizyonlarda canlı olarak yayınlanabilecek. Halk oylaması sürecinde, özel tanıtıcı programlar (Ulusa Sesleniş, Millete Hizmet Yolunda ve benzeri konuşmalar) banttan veya canlı olarak yayınlanmayacak.
Siyasi partiler, propaganda süresinin sona ermesine kadar, yazılı basında ilan ve reklam yoluyla veya internet sitesi açarak sözlü, yazılı veya görüntülü propaganda yapabilecekler.
Vatandaşların, elektronik posta adreslerine, taşınabilir veya sabit telefonlarına sesli, görüntülü veya yazılı mesaj gönderilemeyecek. Ancak siyasi partiler kendi üyelerine sesli, görüntülü veya yazılı mesajları her zaman gönderebilecek.
Oy verme gününden önceki 10 günlük sürede yazılı, sözlü ve görsel basın ve yayın araçları ile kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi ve iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla vatandaşın oyunu etkileyecek biçimde yayın ve herhangi bir surette dağıtım yapılamayacak. Bu sürenin dışında yapılacak yayınların, tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uygun olması, kamuoyu araştırmaları ve anketlerin yayınlanması sırasında, araştırmanın hangi kuruluş tarafından yapıldığının, denek sayısının, araştırmanın kim tarafından finanse edildiğinin açıklanması zorunlu olacak.
Neyi oylayacağız
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini içeren, 18 maddelik, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'a göre, milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılacak, milletvekili seçilebilme yaşı 25'ten 18'e indirilecek.
TBMM ve cumhurbaşkanı seçimleri 5 yılda bir aynı gün yapılacak. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmeyecek.
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5'ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.
Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak.
Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
TBMM, üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek.
TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte gerçekleştirilecek.
Cumhurbaşkanının, seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis, seçimlerin yenilenmesine karar verirse cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek.
Anayasa Mahkemesinin üye sayısı 17'den 15'e düşürülecek.
TBMM'nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi, 3 Kasım 2019'da birlikte yapılacak.
Oy verme saatleri
Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulmasında oy verme işlemi Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde 07.00 - 16.00, bunlar dışındaki illerde ise 08.00 - 17.00 saatlerinde olacak.
Halk oylamasında "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranlı sarı renkteki zarflar ve beyaz renk üstünde "Evet", kahverengi renk üstünde "Hayır" ibareleri bulunan iki ayrı renkten oluşan birleşik oy pusulaları ile "Tercih" mührü kullanılacak.
Yurt dışı seçmeni nasıl oy kullanacak
Türkiye'nin kaderini belirleyecek anayasa değişikliği referandumu için geri sayım başladı. Siyasi partiler referandum öncesi çalışmalarını hızlandırdı. Türkiye'de yurt içi seçmen kütüğüne kayıtlı 55 milyon 336 bin 960 seçmen bulunuyor. Bu seçmenler yaklaşık 164 bin sandıkta oy kullanabilecekler. Öte yandan şu anki verilere göre yurt dışı kütüğüne kayıtlı olan 2 milyon 929 bin 389 seçmen yine referandumda sandık başına gidecek. Bu seçmenler 57 ülke, 119 temsilcilik ve 32 sınır kapısından oy verme işlemini gerçekleştirebilecek.
Yurt dışı seçmeni istediği yerde oy kullanacak
Katılımın son seçimlere göre yüksek olması beklen yurt dışında bulunan seçmenler uygun gördükleri gümrüklerde ve konsolosluklarda oy kullanabilecekler. Yüksek Seçim Kurulu da referandumun hazırlıklarına başladı ve yurt dışında yaşayan seçmenlere yönelik aldığı kararla, yurt dışındaki vatandaşlar farklı bir konsoloslukta kayıtlı olmalarına rağmen, oy verme gününde kendilerine en yakın buldukları veya istedikleri temsilcilikte oy kullanabilecek.
Oy kullanmak için yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı olmak şartı ise devam ediyor. Yurt dışındaki seçmenler bugüne kadar sadece bağlı oldukları temsilciliklerde oy verebiliyordu. Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı olup olmadığınızı buraya tıklayarak öğrenebilirsiniz.